Charlotte Allen, tren First Things, ngày 17 tháng 4 năm 2025, cho hay: Vào tháng 3, một nhóm các nhà khảo cổ học khai quật bên dưới Nhà thờ Mộ Thánh ở Jerusalem đã công bố một phát hiện mới: phấn hoa cổ thời và các bằng chứng thực vật khác cho thấy một khu vườn đã từng tồn tại ở đó cách đây hai nghìn năm. Phát hiện này xác nhận lời kể của Gioan về cuộc khổ nạn và cái chết của Chúa Giêsu: "Bấy giờ, tại nơi Người bị đóng đinh, có một khu vườn, và trong vườn có một ngôi mộ mới, nơi chưa từng có ai được chôn cất. Vì là ngày Chuẩn bị của người Do Thái, và ngôi mộ gần đó, nên họ đã chôn Chúa Giêsu ở đó" (Gioan 19:41–42). Phát hiện này củng cố niềm tin truyền thống của Kitô giáo, có niên đại ít nhất là từ thế kỷ thứ tư, rằng Nhà thờ Mộ Thánh thực sự đánh dấu nơi Chúa Giêsu đã chết và được chôn cất. Nhưng nó cũng chứng minh một điều gì đó hơn thế nữa: độ tin cậy của chính Tin mừng Gioan.

Tin mừng thứ tư thường được giới học giả Kinh thánh coi là một câu chuyện kỳ ảo và được viết muộn, có nội dung gần như hoàn toàn là thần thoại thần học. Hội thảo về Chúa Giêsu của những năm 1980 và 1990, tìm cách khôi phục lại những gì họ cho là lời nói và việc làm thực sự của Chúa Giêsu, đã xác định rằng không một từ nào được cho là của Người trong Tin mừng Gioan là xác thực. Nhưng địa lý của Gioan đã chứng minh theo thời gian là chính xác một cách kỳ lạ. Ví dụ, hồ Bethesda ở Jerusalem với năm cổng vòm, nơi mà theo Gioan, Chúa Giêsu đã chữa lành một người đàn ông bị liệt (Gioan 5: 1–15), được cho là do Gioan tự sáng tạo ra—cho đến khi các cuộc khai quật vào cuối thế kỷ XIX phát hiện ra một hồ nước trùng khớp với mô tả của Gioan.

Tin tức về khu vườn cổ thời xuất hiện vào đúng thời điểm trong năm. Trong nhiều thập niên, các học giả có trình độ tại các trường đại học lớn đã sử dụng mùa Phục sinh và Giáng sinh làm dịp để đặt câu hỏi về tính hợp lệ của cả bốn Tin mừng, không chỉ riêng Gioan. Ví dụ mới nhất là cuốn sách mới của giáo sư danh dự của Princeton Elaine Pagels có tên Miracles and Wonder: The Historical Mystery of Jesus, gần đây được đánh giá trên tờ New York Times, New Yorker và Atlantic. Pagels, nổi tiếng nhất với cuốn sách bán chạy nhất năm 1979 The Gnostic Gospels, tin rằng không một nhà sử học thực thụ nào có thể hiểu theo nghĩa đen các yếu tố siêu nhiên của những câu chuyện trong Tin mừng. Việc Chúa Giêsu thụ thai trong tình trạng đồng trinh bởi quyền năng của Chúa Thánh Thần, được ghi lại trong Mát-thêu và Lu-ca, có thể là một nỗ lực che đậy "sự thật bất tiện" rằng mẹ của Người, Maria, có thể đã mang thai ngoài giá thú hoặc bị một người lính La Mã cưỡng hiếp. (Người lính La Mã dâm đãng đó đã ẩn núp trong lời lẽ chống lại Kitô giáo về Maria kể từ thế kỷ thứ ba.)

Về việc Chúa Giêsu sống lại từ cõi chết vào sáng lễ Phục sinh, được kể lại trong cả bốn Tin mừng, Pagels cho rằng những câu chuyện như vậy có thể bắt nguồn từ trải nghiệm của những người đang để tang, những người đôi khi báo cáo rằng họ cảm nhận được sự hiện diện của những người thân yêu đã khuất của mình "theo một cách nhận thức khác"—không khác gì những lần nhìn thấy Elvis.

Là một nhà báo, tôi đã theo dõi quá trình giải cấu trúc Tin mừng của các học giả trong hơn ba thập niên. Quá trình này bắt đầu như "cuộc tìm kiếm Chúa Giêsu lịch sử". Các giáo sư Tân Ước nổi tiếng tuyên bố đã moi ra được Chúa Giêsu "thực sự" - thường là một giáo viên đạo đức nhưng đôi khi là một nhà tiên tri hoặc nhà cách mạng thất bại - từ những lời tô điểm trong Tin mừng.

Tuy nhiên, gần đây, Chúa Giêsu lịch sử đã trở nên không liên quan đến cơ sở Tân Ước ngoài sự kiện Người đã tồn tại, và Tin mừng được coi là tuyên truyền ý thức hệ thuần túy. Theo sự đồng thuận này, tác giả của chúng là những nhà tranh luận lão luyện đã sử dụng tên "Má-thêu", "Mác-cô", "Lu-ca" và "Gioan" để trao cho các văn bản của họ thẩm quyền được kết nối với các môn đệ của Chúa Giêsu. Mục đích của họ không phải là tiết lộ Chúa Giêsu mà là để đấu tranh chính trị thay mặt cho phiên bản "chính thống" của Kitô giáo sơ khai khi nó cạnh tranh với các "Kitô giáo" thay thế như phong trào Ngộ đạo (Gnosticism), vốn có các Tin mừng và nhà tranh luận riêng. Và quan điểm đồng thuận của giới học thuật về Kitô giáo chính thống không dễ chịu: cứng ngắc, độc đoán, gia trưởng và cuồng tín. Theo quan điểm này, bản thân các Tin Mừng, với tư cách là những tài liệu nền tảng, chứa đầy chủ nghĩa bài Do Thái và kỳ thị phụ nữ, chẳng hạn như gạt Maria Magdalêna sang một bên, một nhân vật được tôn kính đối với những người theo thuyết Ngộ đạo. Kitô giáo chính thống đã thắng thế trước các đối thủ của mình chỉ vì hoàng đế La Mã Constantine và thanh kiếm của ông đã biến nó thành tôn giáo chính thức của đế quốc. Những sinh viên Kitô giáo tin tưởng đã tiếp xúc với tất cả những điều này trong các lớp học Tân Ước 101 của họ có thể được tha thứ khi kết luận rằng các giáo sư của họ đang cố tình làm suy yếu đức tin của họ.

Và trên thực tế, quan điểm đồng thuận này là chính thống của riêng nó, được duy trì trong hầu hết mọi bối cảnh học thuật nơi các nghiên cứu về Tân Ước được giảng dạy, ngoại trừ một số trường cao đẳng và chủng viện Kitô giáo nhỏ. Bart Ehrman, giáo sư nghiên cứu tôn giáo tại Đại học North Carolina ở Chapel Hill và là tác giả bán chạy nhất (How Jesus Became God), đã thẳng thắn thừa nhận điều đó trong một bài đăng trên blog năm 2017. Ehrman đã đi xa đến mức làm một danh sách dài các trường đại học nghiên cứu hàng đầu và các trường cao đẳng nghệ thuật tự do có khoa Tân Ước tin rằng các Tin mừng được viết rất muộn trong thời gian—bốn mươi đến sáu mươi lăm năm sau khi Chúa Giêsu qua đời—đến mức không đáng tin cậy về mặt lịch sử, và Tin mừng của Gioan nói riêng chắc chắn không phải do người đánh cá con trai của Dê-bê-đê viết như truyền thống Kitô giáo vẫn giữ. Ehrman viết rằng đó là những học giả “phê phán”, những người “cố gắng hết sức để biết sự thật thay vì xác nhận những gì họ vẫn luôn được dạy phải nghĩ”. Những nhà học thuật bất đồng chính kiến với tính chính thống này có thể bị gạt ra ngoài lề một cách an toàn là “người tuyên tín”, hoặc là những người chọn lọc bằng chứng để đưa ra kết luận đã biết trước.

Việc phát hiện ra khu vườn bên dưới Nhà thờ Mộ Thánh không nhất thiết chứng minh rằng Ehrman và những người còn lại trong giới học giả Tân Ước là sai. Các học giả có thể khảo sát lịch sử của Kitô giáo và các văn bản của nó và vẫn kết luận rằng các giáo lý cốt lõi của nó về thần tính của Chúa Giêsu dựa trên sự bịa đặt. Nhưng khu vườn ở Jerusalem có thể là một bài học nhỏ cho họ về sự khiêm nhường—chưa kể đến bài học về việc tôn trọng hàng triệu người tin rằng sự phục sinh từ cõi chết của Chúa Giêsu là một sự kiện có thật đã đột phá vào lịch sử và thay đổi lịch sử mãi mãi.