Ai cũng rõ, Đức Phanxicô nổi tiếng vì cố gắng nối vòng tay lớn của ngài với Phật Giáo, từng tới thăm các quốc gia đa số theo Phật Giáo, như Thái Lan, Miến Điện và Nhật Bản. Còn Đức Leo XIV, vị kế nhiệm ngài thì sao? Đó là ưu tư của tờ Bddhistdoor Global, một tạp chí quảng bá giáo lý Nhà Phật, đặt trụ sở tại Hồng Kông, trong bài báo: “Will the New Pope Continue to Build Bridges Between Catholics and Buddhists?”, xuất bản ngày 17 tháng 5, một ngày trước khi Đức Leo XIV chính thức khai mạc thừa tác vụ Phêrô của ngài (Nguyên bản tại địa chỉ: https://www.buddhistdoor.net/features/buddhistdoor-view-will-the-new-pope-continue-to-build-bridges-between-catholics-and-buddhists).
Đức Giáo Hoàng Leo XIV đã có bài phát biểu đầu tiên với tư cách là giáo hoàng vào ngày 8 tháng 5 năm 2025, từ ban công của Vương cung thánh đường Thánh Phêrô, kêu gọi "một nền hòa bình không vũ trang và giải trừ vũ khí". (ABC News) Với câu nói ngắn gọn nhưng gợi cảm này, ngài đã báo hiệu sự tiếp nối với người tiền nhiệm của mình, Đức Giáo Hoàng Phanxicô, đồng thời mở ra một chương mới cho Giáo Hội Công Giáo và sự tham gia của giáo hội này vào các truyền thống đức tin của thế giới. Đối với những người theo đạo Phật, đặc biệt là những người chú ý đến việc xây dựng hòa bình hoàn cầu và hợp tác liên tôn, triều đại của Đức Giáo Hoàng Leo có thể mang đến những cơ hội mới cho cuộc đối thoại có ý nghĩa và hành động chung.
Giống như Đức Giáo Hoàng Phanxicô, người có 12 năm làm giáo hoàng đã chứng kiến những bước tiến lịch sử trong sự tham gia liên tôn và công lý xã hội, Đức Giáo Hoàng Leo thừa hưởng một Giáo hội điều hướng cả cải cách nội bộ và sự liên quan bên ngoài. Nhưng vị giáo hoàng mới này là ai, và lý lịch và các giá trị của ngài có thể có ý nghĩa gì đối với Phật tử?
Nhiệm kỳ của Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã để lại dấu ấn không thể phai mờ trong mối quan hệ Công Giáo - Phật giáo. Ngài nổi tiếng với việc ủng hộ đối thoại hơn là giáo điều, mở rộng lòng trắc ẩn với người tị nạn, người nghèo và những người sống bên lề xã hội. Chuyến thăm Mông Cổ của ngài vào năm 2023, nơi người Công Giáo chỉ chiếm chưa đến 0.05 phần trăm dân số, là biểu tượng cho sự tiếp cận hoàn cầu của ngài và khẳng định niềm tin của ngài rằng Giáo Hội Công Giáo nên hoạt động với "tinh thần cởi mở và tôn trọng những gì các truyền thống tôn giáo khác phải cung cấp". Tình cảm này cộng hưởng mạnh mẽ với các giá trị Phật giáo, đặc biệt là ở các khu vực như Đông Nam Á, nơi người Công Giáo và Phật tử cùng tồn tại trong bối cảnh văn hóa phức tạp.
Đức Phanxicô cũng đã có những bước đi chưa từng có trong ngoại giao và thuyết phục đạo đức. Việc ngài đồng ký vào Văn kiện về Tình huynh đệ nhân loại năm 2019 với Đại Imam của al-Azhar đã dẫn đến việc xây dựng Ngôi nhà Gia đình Abraham tại Abu Dhabi—một khu phức hợp liên tôn dành cho việc thờ phượng của người Hồi giáo, Ki-tô giáo và Do Thái giáo. Mặc dù Phật tử không phải là người ký trực tiếp, nhưng biểu tượng của không gian thiêng liêng chung đã truyền cảm hứng cho nhiều người trong cộng đồng của chúng ta, những người tìm kiếm những con đường song song để tôn trọng lẫn nhau.
Đối với Phật tử, những nỗ lực như vậy không chỉ mang tính biểu tượng. Hội đồng Giáo hoàng về Đối thoại Liên tôn của Vatican—nay là Bộ Đối thoại Liên tôn—đã duy trì mối quan hệ lâu dài với các cộng đồng Phật giáo trên khắp Châu Á, đặc biệt là ở Nhật Bản, Sri Lanka và Thái Lan. Dưới thời Giáo hoàng Phanxicô, những mối quan hệ này ngày càng sâu sắc hơn, bao gồm các cuộc họp cấp cao với các tu sĩ Phật giáo ở Campuchia và Myanmar, và việc phát hành nhiều lời chúc mừng Vesak thừa nhận những điểm chung về mặt đạo đức giữa các truyền thống. Đặc biệt, thông điệp Vesak của Vatican năm 2015 kêu gọi hai tôn giáo cùng nhau đấu tranh chống lại chế độ nô lệ hoàn cầu, và Buddhistdoor Global đã nhiệt liệt đáp lại: “Thông điệp Vesak của Giáo Hội Công Giáo xứng đáng nhận được sự khẳng định và ủng hộ nhiệt tình từ cộng đồng Phật giáo. Tăng đoàn của chúng ta không đủ mạnh để tự mình đánh bại chế độ nô lệ. Nhưng bằng cách hợp tác với các tôn giáo trên thế giới, cùng với các tín đồ hoàn cầu, chúng ta có thể giúp đẩy nhanh quá trình chấm dứt chế độ này”. (BDG)
Kể từ đó, vào đầu triều đại giáo hoàng của Đức Phanxicô, mối liên kết, nguyện vọng và sự tôn trọng lẫn nhau giữa hai tôn giáo tiếp tục phát triển. Điều này tạo ra những chiếc giầy lớn cho vị giáo hoàng hiện tại của chúng ta.
Đức Giáo Hoàng Leo XIV, tên khai sinh là Robert Prevost ở Chicago, và sau đó phục vụ trong hơn hai thập niên ở Peru, đến với chức giáo hoàng với một bản sắc xuyên quốc gia rõ ràng. Là một thành viên của dòng Augustinô—một dòng bắt nguồn từ công việc truyền giáo và sự hiện diện mục vụ—Giáo hoàng Leo mang theo mình một cảm giác gần gũi sâu sắc với những người ở vùng ngoại vi của xã hội. Việc đào tạo của ngài tại Liên hiệp Thần học Công Giáo, nổi tiếng với sự nhấn mạnh vào liên tôn, và sự cố vấn của ngài dưới sự hướng dẫn của Mục sư John T. Pawlikowski, một người tiên phong trong đối thoại Do Thái-Thiên chúa giáo, cho thấy một nền tảng bắt nguồn từ sự gặp gỡ và cởi mở.
Mặc dù mới tham gia vào hoạt động nội bộ của Vatican—chỉ mới được bổ nhiệm làm Hồng Y vào năm 2023 và phục vụ trong thời gian ngắn với tư cách là Tổng trưởng Bộ Giám mục—Đức Giáo Hoàng Leo không còn xa lạ với những thách thức mục vụ hoàn cầu. Di sản Creole, nền tảng đa ngôn ngữ và kinh nghiệm ở Mỹ Latinh giúp ngài tiếp tục định hướng hoàn cầu của Đức Giáo Hoàng Phanxicô, có lẽ với sự chú ý nhiều hơn đến Nam bán cầu và các thuộc địa trong lịch sử.
Đối với những người theo đạo Phật, đặc biệt là ở các quốc gia Mỹ Latinh, nơi Phật giáo chỉ là thiểu số, việc bầu Đức Giáo Hoàng Leo có thể báo hiệu những cơ hội mới cho sự hợp tác liên tôn về công lý khí hậu, quyền của người bản địa và xóa đói giảm nghèo.
Là một tu sĩ Augustinô, Đức Giáo Hoàng Leo được định hình bởi thần học của Thánh Augustinô thành Hippo, một giám mục người Châu Phi có giáo lý nhấn mạnh đến sự chuyển đổi bên trong, cộng đồng và sự phù du của quyền lực trần thế. Tầm nhìn của Thánh Augustinô về “Thành phố của Chúa” không khác gì lý tưởng của Phật giáo về việc tạo ra một thế giới trải nghiệm hoàn toàn mới (Tiếng Phạn: loka) dựa trên ý định của một người—một không gian được vun đắp thông qua lối sống đạo đức, trí tuệ và lòng trắc ẩn. Nhà thần học Phật giáo John Makransky, cùng những người khác, đã khám phá ra nền tảng màu mỡ của sự chồng chéo và khác biệt giữa tầm nhìn tâm linh của Thánh Augustinô và tầm nhìn của nhiều nhà tư tưởng Phật giáo khác.
Hơn nữa, bản sắc châu Phi của Thánh Augustinô thách thức các giả định lấy châu Âu làm trung tâm về nguồn gốc của Ki-tô giáo. Sự thay đổi tinh tế này trong nhận thức—hướng tới một Giáo hội có nguồn gốc bao gồm châu Phi và tương lai hướng về phía nam—đồng điệu với việc Phật giáo tập trung lại châu Á trong diễn ngôn tâm linh hoàn cầu, ngay cả khi sự tập trung lại đó đã chảy qua các con tàu phương Tây.
Có lẽ không phải ngẫu nhiên mà bài phát biểu nhậm chức của Đức Giáo Hoàng Leo nhấn mạnh đến giải trừ quân bị và xây dựng hòa bình. Khi lặp lại lời chỉ trích nhất quán của Giáo hoàng Phanxicô về chủ nghĩa quân phiệt và buôn bán vũ khí—một vấn đề cũng nằm ở cốt lõi của Phật giáo dấn thân đương đại—Giáo hoàng Leo đã liên kết mình với một mệnh lệnh đạo đức bao trùm các truyền thống tôn giáo. Cụm từ “không còn chiến tranh nữa”, được nói ra chỉ vài ngày sau đó, đã mở rộng lời kêu gọi đó đến các cường quốc trên thế giới, ám chỉ đến các cuộc xung đột ở Gaza, Ukraine và biên giới Ấn Độ-Pakistan. (BBC News)
Tuy nhiên, với tất cả những lời hứa của mình, Đức Giáo Hoàng Leo XIV vẫn là một ẩn số ở nhiều khía cạnh. Không giống như người tiền nhiệm của mình, người thường được chụp ảnh đang ôm các nhà sư Phật giáo và nói chuyện trực tiếp với khán giả liên tôn, Giáo hoàng Leo vẫn chưa đưa ra một tầm nhìn cụ thể cho mối quan hệ Công Giáo-Phật giáo. Việc thiếu kinh nghiệm ngoại giao chính thức của ngài có thể có nghĩa là ít cử chỉ lớn lao hơn trên trường quốc tế, nhưng điều này cũng có thể cho phép các sáng kiến mục vụ có cơ sở hơn.
Trong thời đại chủ nghĩa dân tộc, chủ nghĩa giáo phái và khủng hoảng sinh thái đang trỗi dậy, cả Phật tử và người Công Giáo đều phải đối diện với những lời kêu gọi cấp bách để hiện thực hóa những lời dạy cao cả nhất của họ. Những người theo đạo Phật có thể tìm thấy mục tiêu chung với Giáo hoàng Leo trong việc bảo vệ quyền tự do tôn giáo, ủng hộ người nghèo và giải quyết tình trạng khẩn cấp về khí hậu. Các diễn đàn hợp tác, chẳng hạn như cuộc gặp gỡ giữa chủ nghĩa thần bí Tê-rê-sa và các truyền thống Phật giáo trong đối thoại liên tôn, được tổ chức tại Avila, Tây Ban Nha và thu hút các học giả từ khắp nơi trên thế giới, bao gồm một số học giả từ Hồng Kông, có thể tìm thấy năng lực mới dưới sự lãnh đạo của Đức Giáo Hoàng Leo.
Hơn nữa, cam kết của Đức Giáo Hoàng Leo đối với sự giản dị và chăm sóc mục vụ có thể tạo được tiếng vang với các tăng đoàn Phật giáo đang điều hướng quá trình hiện đại hóa và sự mệt mỏi của các thể chế. Như Justin Whitaker của BDG đã lưu ý trong một bài viết năm 2020 về các hoạt động của Phật giáo và Ki-tô giáo hướng đến sự hòa hợp xã hội: "Khi mức độ thoải mái về vật chất của chúng ta tăng lên, thì các bức tường xung quanh chúng ta cũng tăng theo, ngăn cách chúng ta với những người có thể không đồng tình. Tuy nhiên, chính việc thực hành các truyền thống của chúng ta, khi chính chúng ta bước ra khỏi sự ồn ào của cuộc sống thường ngày, hướng chúng ta đến sự kết nối và mối quan tâm sâu sắc dành cho nhau."
Trong nhiều truyền thống Phật giáo, sự xuất hiện của một nhà lãnh đạo tinh thần mới sẽ được đáp lại bằng một khoảng thời gian kiên nhẫn cảnh giác. Điều tương tự cũng có thể đúng với Đức Giáo Hoàng Leo. Sức hút của ngài có thể trầm lắng hơn Đức Giáo Hoàng Phanxicô, cử chỉ của ngài điềm đạm hơn, nhưng điều đó không nên bị nhầm lẫn với sự thụ động. Giống như sự tĩnh lặng của một hồ nước trên núi ẩn chứa chiều sâu và sự sống bên dưới bề mặt, những thông điệp ban đầu của Đức Giáo Hoàng Leo cho thấy một triều đại giáo hoàng hướng đến việc lắng nghe, chữa lành và xây dựng cầu nối.
Đối với những người theo đạo Phật, đặc biệt là những người tham gia vào các sáng kiến liên tôn hoặc hoạt động vì công lý xã hội, lời mời gọi rất rõ ràng: hãy quan sát, tham gia và đón nhận khoảnh khắc này bằng sự tò mò và quan tâm.
Như Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã từng nói trong chuyến thăm Sri Lanka năm 2015: "Sự tôn thờ Chúa đích thực không mang lại kết quả là sự phân biệt đối xử, thù hận và bạo lực, mà là sự tôn trọng tính thánh thiêng của sự sống, tôn trọng phẩm giá và tự do của người khác, và cam kết yêu thương vì phúc lợi của tất cả mọi người". (The Guardian) Liệu Đức Giáo Hoàng Leo có lặp lại những cam kết như vậy một cách rõ ràng trong các hành động liên tôn của riêng mình hay không vẫn còn phải chờ xem.
Nhưng với tư cách là những người theo đạo Phật cam kết vì hạnh phúc hoàn cầu, chúng ta nên ghi nhớ những lời của vị giáo hoàng mới. Chúng ta hãy tìm kiếm "một nền hòa bình không vũ trang và giải trừ vũ khí". Đó là một nền hòa bình xứng đáng với mọi truyền thống.
Hội thảo Phật giáo - Kitô giáo lần thứ tám khai mạc tại Campuchia tập trung vào hòa bình và hòa giải.
Hội thảo Chuyên đề Phật Giáo-Kitô Giáo Lần Thứ Tám tại Thủ đô Phnom Penh của Campuchia
Như thế, tạp chí Buddhistdoor Global dường như hơi dè dặt về chủ trương của Đức Leo đối với Phật Giáo. Nhưng chỉ sau hơn hai tuần từ ngày chính thức khai mạc thừa tác vụ Phêrô, Đức Leo XIV đã bật đèn xanh để Bộ Đối thoại Liên Tôn của Tòa Thánh tổ chức Cuộc Hội thảo Chuyên đề Phật Giáo-Kitô Giáo Lần Thứ Tám tại Thủ đô Phnom Penh của Campuchia.
Justin Whitaker của Buddhistdoor Global, ngày 27 tháng 5 năm 2025, đánh đi bản tin sau đây (Nguyên bản tại địa chỉ: https://www.buddhistdoor.net/news/eighth-buddhist-christian-colloquium-opens-in-cambodia-with-focus-on-peace-and-reconciliation).
Hội thảo Chuyên đề Phật giáo - Kitô giáo lần thứ tám khai mạc tại Campuchia ngày hôm nay, quy tụ khoảng 150 nhà lãnh đạo tôn giáo, học giả và tu sĩ từ 16 quốc gia để thúc đẩy hòa bình, hòa giải và hợp tác liên tôn. Sự kiện quốc tế này được tổ chức tại Phnom Penh từ ngày 27 đến ngày 29 tháng 5, do Bộ Đối thoại Liên tôn của Tòa thánh, Hội đồng Giám mục Campuchia và một số trường đại học Phật giáo và cộng đồng tu viện trên khắp cả nước đồng tổ chức.
Với chủ đề “Phật tử và Kitô hữu cùng nhau hành động vì hòa bình thông qua hòa giải và phục hồi”, hội thảo này nhằm thúc đẩy sự hiểu biết lẫn nhau giữa hai truyền thống và xem xét tiềm năng của giáo lý và thực hành tôn giáo để giải quyết tình trạng bạo lực và chia rẽ hiện nay.
Theo một tuyên bố do văn phòng báo chí của Vatican đưa ra: “Trong một thế giới bị tàn phá bởi xung đột và bạo lực, hội thảo này là lời nhắc nhở kịp thời về sức mạnh của tôn giáo không chỉ trong việc ngăn chặn bạo lực mà còn thúc đẩy sự chữa lành, hòa giải và phục hồi”. (Vatican News)
Những người tham gia bao gồm đại diện của Liên đoàn các Hội đồng Giám mục Châu Á (FABC), các đại biểu Phật giáo từ khắp Châu Á và khách mời từ các khu vực khác. Sự kiện này tạo không gian cho cuộc đối thoại về các văn bản thiêng liêng, các hoạt động tâm linh và những trải nghiệm sống góp phần vào bất bạo động và xây dựng hòa bình.
Vatican đã tổ chức một loạt các cuộc họp liên tôn này kể từ đầu những năm 1990, nhấn mạnh đến nhu cầu hành động chung và liên đới về mặt tinh thần. Hội thảo này dựa trên đà phát triển của cuộc họp trước đó được tổ chức tại Bangkok vào ngày 13–16 tháng 11 năm 2023. Sự kiện đó tập trung vào "chữa lành nhân loại và Trái đất đang bị tổn thương", và kết thúc bằng cam kết tăng cường hợp tác cơ sở giữa cộng đồng Phật giáo và Kitô giáo.
Quyết định tổ chức cuộc họp năm nay tại Campuchia đặc biệt mang tính biểu tượng. Đất nước này phải gánh chịu di sản đau khổ to lớn dưới chế độ Khmer Đỏ (1975–79), trong đó gần hai triệu người đã thiệt mạng, bao gồm phần lớn các tu sĩ của đất nước. Năm nay, hội thảo tôn vinh ký ức và công trình của Đức Maha Ghosananda, một nhà sư Phật giáo Campuchia nổi tiếng và là người ủng hộ hòa bình, người đã trở nên nổi tiếng với các cuộc đi bộ Dhammayatra hay hòa bình hàng năm trên khắp Campuchia vào những năm 1990. Maha Ghosananda được cả nước và quốc tế kính trọng vì những nỗ lực xây dựng lại Phật giáo Campuchia và thúc đẩy hòa giải thông qua chủ nghĩa bất bạo động về mặt tinh thần.
“Được tổ chức tại một vùng đất ghi dấu di sản của Đức Maha Ghosananda, cuộc gặp gỡ quốc tế này sẽ khám phá cách các văn bản thiêng liêng, giáo lý tâm linh và những trải nghiệm sống có thể mang lại sự chữa lành và hy vọng”, Bộ Đối thoại Liên Tôn tuyên bố. (Vatican News)
Các nhà lãnh đạo Kitô giáo tại hội thảo bao gồm đại diện của Giáo Hội Công Giáo Campuchia và Liên đoàn các Hội đồng Giám mục Châu Á, những tổ chức đã hỗ trợ các sáng kiến liên tôn trên khắp khu vực. Những người tham gia Phật giáo bao gồm các nhà sư và học giả từ các truyền thống Theravada, Mahayana và Vajrayana, phản ảnh sự đa dạng của Phật giáo ở Châu Á.
Mặc dù có sự ủng hộ mạnh mẽ từ các nhà lãnh đạo tôn giáo đối với việc tiếp tục đối thoại, nhưng vẫn còn nhiều thách thức. Một số nhà quan sát đã lưu ý đến khó khăn trong việc chuyển thiện chí liên tôn thành hành động cụ thể trên thực tế. Tuy nhiên, các biến cố như cuộc hội thảo chuyên đề đóng vai trò như một cam kết rõ ràng đối với sự hòa hợp tôn giáo.
Khi Cuộc Hội thảo Chuyên đề Phật giáo - Cơ đốc giáo lần thứ tám tiếp tục, những người tham gia sẽ tham gia các bài giảng, thảo luận nhóm và đối thoại nhóm nhỏ tập trung vào việc xây dựng mối quan hệ giữa hai tôn giáo. Một tuyên bố chung cuối cùng dự kiến sẽ được công bố khi biến cố kết thúc, nêu ra những hiểu biết chính và các hành động được đề xuất cho sự hợp tác giữa Phật giáo và Kitô giáo trong những năm tới.
97 phần trăm dân số Campuchia theo đạo Phật, chủ yếu theo truyền thống Theravada. Kitô giáo vẫn là tôn giáo thiểu số, với cộng đồng Công Giáo ước tính có 75,000 tín đồ, chủ yếu là những người gốc Việt. Bất chấp sự khác biệt về số lượng, các nhà lãnh đạo của cả hai truyền thống đều nhấn mạnh đến các cam kết đạo đức chung và tiềm năng hợp tác về mặt tinh thần.
Tuyên bố cuối cùng của cuộc Hội thảo Chuyên đề Phật giáo – Kitô giáo lần thứ tám (Phnom Penh, 27–29 tháng 5 năm 2025), 30.05.2025
Hội thảo Phật giáo - Kitô giáo lần thứ tám
Phật tử và Kitô hữu cùng nhau hành động vì hòa bình thông qua hòa giải và phục hồi
tại Trung tâm mục vụ Công Giáo, Phnom Penh, Campuchia,27-29 tháng 5 năm 2025
Tuyên bố cuối cùng
Bộ Đối thoại Liên tôn, phối hợp với Đại học Phật giáo Preah Sihanouk Raja và Giáo Hội Công Giáo tại Vương quốc Campuchia, đã triệu tập Hội thảo Chuyên đề Phật giáo - Kitô giáo lần thứ tám tại Phnom Penh từ ngày 27-29 tháng 5 năm 2025. Biến cố được tổ chức với chủ đề “Phật tử và Kitô hữu cùng nhau hành động vì hòa bình thông qua hòa giải và phục hồi”.
Tập hợp khoảng 150 người tham dự Phật tử và Kitô hữu từ Campuchia, Hồng Kông, Ấn Độ, Ý, Nhật Bản, Lào, Malaysia, Mông Cổ, Myanmar, Singapore, Hàn Quốc, Sri Lanka, Đài Loan, Thái Lan, Việt Nam, Hoa Kỳ và Tòa thánh—cùng với hai đại diện từ Liên đoàn các Hội đồng Giám mục Châu Á—Hội thảo là minh chứng cho mong muốn chung về hòa bình và sự hiểu biết lẫn nhau. Lễ khai mạc được vinh danh với sự hiện diện của Bộ trưởng Bộ Tôn giáo và Lễ nghi của Vương quốc Campuchia và các nhà lãnh đạo tôn giáo khác tại Campuchia.
Khi biến cố sắp kết thúc, những người tham dự muốn bày tỏ những tình cảm và quyết tâm sau đây:
Chúng tôi, những người tham dự Phật tử và Kitô hữu, đã gặp nhau tại Phnom Penh—một vùng đất được định hình sâu sắc bởi lời chứng từ bi của Đức Maha Ghosananda—để suy gẫm về các bản văn thánh thiêng, giáo lý tâm linh và những trải nghiệm sống của chúng tôi như nguồn chữa lành và hy vọng cho một thế giới bị chia cắt bởi bạo lực, bất công và bóc lột.
Trong những ngày này, chúng tôi đã cầu nguyện, đến thăm các địa điểm thờ phượng của nhau, học tập và gặp gỡ nhau trong tinh thần tôn trọng lẫn nhau và hữu nghị. Các cuộc trò chuyện của chúng tôi được đánh dấu bằng sự lắng nghe chăm chú và khám phá ra túi khôn chung: cả hai truyền thống đều kêu gọi sự chuyển hóa của trái tim và xã hội thông qua lòng trắc ẩn và sự thật.
"Hận thù không chấm dứt bằng hận thù, mà chỉ bằng tình yêu; đây là luật vĩnh cửu" (Dhammapada 5). Rút ra từ truyền thống Phật giáo, chúng tôi được truyền cảm hứng từ các thực hành Metta (lòng yêu thương), Karuna (lòng trắc ẩn) và sự tách biệt chánh niệm - những con đường nuôi dưỡng sự bình yên nội tâm và thúc đẩy sự hòa hợp trong xã hội. Cuộc sống và chứng tá của vô số Phật tử, đặc biệt là Đức Maha Ghosananda - được tôn kính là "Gandhi của Campuchia" - nhắc nhở chúng ta rằng ngay cả những vết thương đau đớn nhất trong lịch sử cũng có thể được chuyển hóa thông qua lòng trắc ẩn, túi khôn và khả năng phục hồi tinh thần.
"Phước cho những người xây dựng hòa bình, vì họ sẽ được gọi là con của Chúa" (Mát-thêu 5:9). Từ truyền thống Kitô giáo, chúng tôi tìm thấy sức mạnh trong lời kêu gọi tha thứ và hòa giải của Tin mừng. Lời mời gọi của Chúa Giêsu yêu kẻ thù của mình và đáp trả bạo lực bằng lòng thương xót tiếp tục hướng dẫn những nỗ lực của Kitô giáo hướng tới hòa bình và công lý. Chứng tá bền bỉ của những người tử vì đạo và những người gìn giữ hòa bình, những người đã kiên định với đức tin giữa đau khổ và bất công, làm phong phú thêm tầm nhìn chung của chúng tôi về khả năng phục hồi dựa trên hy vọng và tình yêu.
Cùng nhau, chúng tôi khẳng định rằng:
● Hòa giải không phải là xóa bỏ ký ức mà là quá trình dũng cảm nói lên sự thật, chữa lành và khôi phục các mối quan hệ;
● Khả năng phục hồi được nuôi dưỡng bằng sức mạnh bên trong, bắt nguồn từ đức tin và được duy trì bởi các cộng đồng bảo vệ phẩm giá của mỗi người;
● Xây dựng hòa bình đòi hỏi phải giải quyết những nguyên nhân sâu xa hơn của xung đột—nghèo đói, suy thoái môi trường, bất công xã hội và sự phủ nhận quyền con người;
● Các truyền thống tôn giáo tương ứng của chúng tôi cung cấp các nguồn lực đạo đức và tinh thần sâu sắc để đối diện với những thách thức ngày nay bằng lòng trắc ẩn, lòng dũng cảm và hy vọng.
Chúng tôi nhận ra vai trò thiết yếu của giáo dục trong việc đào tạo các thế hệ mới về các giá trị bất bạo động, đối thoại và hợp tác liên tôn. Chúng tôi cũng khẳng định trách nhiệm của các nhà lãnh đạo tôn giáo và cộng đồng trong việc hiện thực hóa hòa giải theo những cách thiết thực: bằng cách sát cánh cùng những người đau khổ, thúc đẩy công lý và vun đắp hòa bình nội tâm.
Khi chúng tôi trở về nhà và khu vực của mình, chúng tôi mang theo:
● Một cam kết mới để cùng nhau bước đi như những người bạn và người bạn đồng hành về mặt tinh thần;
● Một sự trân trọng sâu sắc hơn đối với truyền thống và túi khôn của nhau;
● Một quyết tâm chung là trở thành công cụ của hòa bình, chữa lành và hy vọng trong một thế giới bị tổn thương.
Với lòng biết ơn chân thành đến người dân Campuchia—đặc biệt là Đại diện Tông tòa Phnom Penh, các nhà lãnh đạo Phật giáo, chính quyền quốc gia và các nhà tổ chức khác—vì lòng hiếu khách hào phóng của họ, và để tưởng nhớ đến tất cả những người đã phải chịu đựng và tiếp tục vượt lên nghịch cảnh thông qua khả năng phục hồi, chúng tôi dành tặng những thành quả của Hội thảo này cho sự phát triển của một thế giới nơi hòa bình không chỉ là sự vắng bóng của xung đột. Chúng tôi hình dung hòa bình là sự hiện diện tích cực của tình yêu, công lý và tình đoàn kết bền chặt của con người.
Chúng tôi cam kết hiện thực hóa những hiểu biết sâu sắc và cam kết nảy sinh từ những ngày này thông qua đối thoại liên tục và sự hợp tác cụ thể trong các cộng đồng và khu vực tương ứng của chúng tôi.
Những người tham gia Hội thảo Chuyên đề Phật giáo-Thiên chúa giáo lần thứ tám
Phnom Penh, ngày 29 tháng 5 năm 2025.