Ngala Killian Chimtom, Phóng viên Châu Phi của Crux, ngày 23 tháng 7, 2025, tường trình rằng: Theo một quan chức Công Giáo hàng đầu, vcác nước phương Tây đã khai thác tài nguyên của châu Phi, gây ra xung đột, rồi sau đó viện trợ trở lại như một “liều thuốc giảm đau”.
Johan Viljoen, Giám đốc Viện Hòa bình Denis Hurley thuộc Hội đồng Giám mục Nam Phi, đã xem xét tình hình ở Mozambique và nói với Crux rằng sự tiếp tay của địa phương cho phép các công ty phương Tây chiếm đoạt tài nguyên, dẫn đến chiến tranh, tàn phá và di tản.
Ông giải thích: “Mô hình này bao gồm việc phân bổ nguồn lực cho các công ty phương Tây, với sự tiếp tay của các chính trị gia địa phương, tiếp theo là xung đột phá hủy cơ sở hạ tầng và sinh kế, cuối cùng đẩy người dân vào các trại tị nạn. Sau đó, chính các nước phương Tây đó sẽ nói, này, chúng tôi đã lấy đất của các bạn, chúng tôi đã lấy nhà của các bạn, chúng tôi đã lấy đi sinh kế của các bạn, chúng tôi sẽ đưa các bạn vào trại tị nạn, nhưng đừng lo, cơ quan phát triển của chính phủ chúng tôi sẽ cung cấp cho các bạn một bao gạo mỗi tháng”.
Viljoen cho rằng chu kỳ này khiến châu Phi rơi vào tình trạng phụ thuộc vào viện trợ nước ngoài. Quan điểm này trái ngược với lời khen ngợi gần đây của Đức Hồng Y Fridolin Ambongo người Congo đối với viện trợ phương Tây hỗ trợ con đường tự lực của châu Phi.
Trong bài xã luận trên tờ Wall Street Journal có tựa đề “Châu Phi cần lòng hảo tâm của người Mỹ; sự hỗ trợ các bạn gửi đến chúng tôi không hề lãng phí”, Chủ tịch Hội nghị Chuyên đề Châu phi và Madagascar (SECAM) bày tỏ lòng biết ơn đối với Hoa Kỳ vì đã hỗ trợ con đường tự lực của châu Phi.
Ông bác bỏ viện trợ thúc đẩy phá thai, kiểm soát dân số, hoặc làm xói mòn các giá trị văn hóa châu Phi, lưu ý rằng "chủ nghĩa thực dân văn hóa không nhất thiết phải là cái giá phải trả cho một mối quan hệ đối tác đạo đức, chiến lược và nhân đạo".
Tuy nhiên, Viljoen lập luận rằng sự phụ thuộc của châu Phi vào viện trợ bắt nguồn từ sự bóc lột và bị từ chối tiếp cận các nguồn tài nguyên của chính mình.
Ông nói với Crux: "Lý do châu Phi bị ràng buộc với viện trợ phương Tây là vì người dân châu Phi không được tiếp cận các nguồn tài nguyên mà họ cần".
Viljoen nhấn mạnh cách các thuộc địa cũ của Pháp vẫn giữ quyền khai thác khoáng sản sau khi giành độc lập, tước đoạt của cải của họ và khiến họ rơi vào cảnh phụ thuộc. Quan điểm này được lặp lại bởi Cha Stan Chu Ilo, người lập luận rằng việc chấm dứt sự phụ thuộc vào viện trợ như một con đường hướng tới phẩm giá của châu Phi.
Cha Ilo - giáo sư nghiên cứu cao cấp về Kitô giáo thế giới, nghiên cứu châu Phi và sức khỏe hoàn cầu tại Trung tâm Công Giáo Thế giới và Thần học Liên văn hóa tại Đại học DePaul - đã đưa ra lập luận tương tự trong một bài báo có tựa đề "Chấm dứt sự phụ thuộc vào viện trợ: Giáo Hội Công Giáo và Con đường hướng tới phẩm giá của châu Phi" và được đăng trên trang tin tức Công Giáo VoiceAfrique. Ngài lấy Liberia, nơi có đồn điền cao su lớn nhất thế giới cung cấp cho Bridgestone có trụ sở tại Hoa Kỳ, làm ví dụ điển hình về sự bóc lột.
Ngài lưu ý rằng kể từ năm 1926, sự giàu có của Liberia đã chảy ra nước ngoài trong khi người dân vẫn nghèo đói, buộc đất nước phải phụ thuộc vào viện trợ.
Cha Ilo lập luận rằng sự phụ thuộc viện trợ này lan sang cả Giáo hội, chỉ trích "sự lệ thuộc mãn tính" trong các mối quan hệ giáo hội và những câu chuyện sai lệch về những người châu Phi bất lực được sử dụng trong việc gây quỹ.
Cha nói: "Châu Phi không phải là một lục địa phúc lợi. Người dân của nó không phải là người được bảo trợ vĩnh viễn của các quốc gia hay giáo hội giàu có hơn. Ăn xin là điều xa lạ với truyền thống của châu Phi".
Cha cho rằng viện trợ là một công cụ kiểm soát, nơi các nhà tài trợ phương Tây áp đặt các điều kiện thay vì trao quyền cho cộng đồng. Cha Ilo đồng tình với Ngân hàng Thế giới, tổ chức đã tuyên bố từ nhiều thập niên trước rằng việc giảm sự phụ thuộc viện trợ là điều cần thiết cho sự phát triển. Cha kêu gọi châu Phi ưu tiên thương mại, đầu tư vào người dân và từ chối "ngoại giao ăn xin".
Tuy nhiên, Viljoen nói thêm rằng tiến bộ cũng đòi hỏi phải loại bỏ các nhà lãnh đạo tham nhũng để đảm bảo các chính sách phản ảnh ý chí của người dân và cho phép tự lực cánh sinh.
Ông giải thích: “Điều đầu tiên là phải loại bỏ những nhà lãnh đạo tham nhũng. Và một khi người dân nắm quyền, ý chí dân chủ của người dân được phản ảnh trong các chính sách của chính phủ, và người dân có quyền tự do kiếm sống và tiếp cận các nguồn sinh kế, thì viện trợ sẽ không còn cần thiết nữa”.
Mức độ tham nhũng ở Châu Phi thật đáng kinh ngạc: Nó gây thiệt hại cho lục địa này khoảng 50 tỷ đô la mỗi năm, gần tương đương với tổng số viện trợ nước ngoài. Nếu tính cả các dòng tài chính bất hợp pháp, chi phí này sẽ lên tới hơn 148 tỷ đô la, vượt xa đáng kể dòng viện trợ hàng năm.
Cha Ilo cho rằng đã đến lúc Châu Phi chấm dứt “ảo tưởng về lòng nhân từ” và tập trung vào sự phát triển của lục địa.
Cha viết: “Châu Phi không tìm kiếm sự thương hại. Châu Phi tìm kiếm sự hợp tác – bắt nguồn từ sự tôn trọng, trách nhiệm chung và sự công nhận những tài sản dồi dào của mình”.
Cha nói: “Tương lai của Châu Phi, và sự chính trực của chứng tá Giáo hội, phụ thuộc vào việc chấm dứt những ảo tưởng về lòng nhân từ vốn duy trì sự phụ thuộc. Đã đến lúc chúng ta phải giành lại phẩm giá và tự đứng vững trên đôi chân của mình”.