Jonathan Luxmoore của tạp chí Our Sunday Visitor, ngày 5 tháng 9, 2025, tường thuật việc những người ủng hộ nhà hoạt động Công Giáo đoạt Giải Nobel Hòa bình đã kêu gọi các nhà lãnh đạo giáo hội phương Tây ủng hộ ông, bốn năm sau khi ông bị giam giữ và bỏ tù tại Belarus với những cáo buộc bịa đặt.
Natallia Pinchuk, vợ của nhà hoạt động Ales Bialiatski đang bị cầm tù, cho biết: “Kể từ cuộc gặp ngắn ngủi cuối cùng của chúng tôi vào tháng 11 năm 2022, tôi chưa nhận được bất cứ lá thư nào hoặc được phép nói chuyện với ông ấy qua điện thoại”,.
Bà nói: “Tôi sẽ rất biết ơn nếu những người Công Giáo phương Tây, những người không bị ràng buộc bởi các cân nhắc ngoại giao, có thể giúp thu hút sự chú ý đến những đau khổ của ông ấy và gây áp lực buộc chính phủ của họ phải hành động”.
Thiếu các bí tích và sự hỗ trợ tinh thần
Người giáo dân Công Giáo, hiện đang lưu vong ở Na Uy, đã nói chuyện với OSV News khi Bialiatski, một nhân vật quan trọng trong phong trào phục hưng hậu cộng sản của giáo hội, vẫn bị giam giữ trong một trại giam, không được ban các bí tích và bất cứ sự hỗ trợ tinh thần nào.
Ông bị bỏ tù vào tháng 6 năm 2021 — mà không qua xét xử hay kết án — sau các cuộc biểu tình rầm rộ chống lại chế độ độc tài của Tổng thống Alexander Lukashenko nổ ra sau cuộc bầu cử tổng thống vào tháng 8 năm 2020.
Trong số nhiều đóng góp cho đời sống Giáo hội, Bialiatski đã dịch các tác phẩm phụng vụ sang tiếng Belarus, bao gồm cả các thánh vịnh vẫn được sử dụng trong sách phụng vụ Công Giáo.
Là người tham dự thánh lễ hàng ngày, ông cũng là chủ tịch hội đồng giáo xứ của Nhà thờ Holy Trinity ở Minsk, nơi đã trở thành trung tâm của các nhà văn và nghệ sĩ Belarus sau khi nhà thờ được mở cửa trở lại vào năm 1991.
Các linh mục không được phép tiếp cận tù nhân
Pinchuk cho biết các linh mục Công Giáo không được phép tiếp cận tù nhân ở Belarus, trong khi việc thiếu thông tin liên lạc khiến việc xác định nhu cầu y tế của Bialiatski là việc bất khả.
Trong khi đó, một nhà vận động cho quyền tôn giáo nói với OSV News rằng bà bị sốc trước việc giáo hội ít quan tâm đến nhà đoạt giải Nobel, người nắm giữ nhiều giải thưởng nhân quyền quốc tế khác.
Natallia Vasilevich, điều phối viên của tổ chức Christian Vision đại kết, người có bằng tiến sĩ từ Đại học Bonn ở Đức, cho biết: “Có lẽ sự đàn áp khắc nghiệt ở Belarus đã khiến việc tập trung vào hoàn cảnh của ông ấy trở nên khó khăn, đặc biệt là khi sự chú ý từ bên ngoài đổ dồn vào cuộc chiến ở nước láng giềng Ukraine”.
Bà nói: “Mặc dù địa vị cao của ông ấy rõ ràng khiến ông ấy trở thành tù nhân ưu tiên, nhưng điều đó cũng có thể ảnh hưởng đến việc ông ấy được trả tự do sớm. Tất cả những gì chúng ta biết là ông ấy vẫn phải đối diện với một bản án dài và khắc nghiệt, và sẽ là một ông già nếu ông ấy được ra tù”.
Ủng hộ nền độc lập của Belarus
Sinh năm 1962 tại vùng Karelia của Nga, Bialiatski ủng hộ Belarus độc lập khỏi ách thống trị của Liên Xô và điều hành Trung tâm Nhân quyền Viasna cho đến khi Tòa án Tối cao bãi bỏ luật pháp vào năm 2003.
Ông cũng đồng sáng lập tạp chí Công Giáo hậu cộng sản đầu tiên của đất nước, “Tư tưởng Kitô giáo”, và Hội đồng Công Giáo Belarus, một tổ chức vận động đòi trả lại các nhà thờ và ngày lễ tôn giáo bị tịch thu.
Là một chuyên gia văn học, ông là thành viên của Liên hiệp Nhà văn Belarus và Trung tâm PEN Belarus, chủ trì một nhóm công tác gồm các tổ chức phi chính phủ dân chủ và giữ chức phó chủ tịch Liên đoàn Nhân quyền Quốc tế.
Ông được trao nhiều giải thưởng, bao gồm Giải thưởng Tự do Andrei Sakharov và Giải thưởng Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, cũng như các giải thưởng từ Hội đồng Nghị viện của Hội đồng Châu Âu và một số danh hiệu công dân danh dự.
Được trao Giải Nobel Hòa bình năm 2022
Năm 2022, khi đang bị giam giữ, ông đã được trao Giải Nobel Hòa bình trong lần đề cử thứ năm vì đã góp phần "chứng minh tầm quan trọng của xã hội dân sự đối với hòa bình và dân chủ".
Tuy nhiên, vào tháng 3 năm 2023, ông bị tuyên án 10 năm tù giam vì tội "buôn lậu bởi một nhóm có tổ chức" và "tài trợ cho các hoạt động nhóm vi phạm nghiêm trọng trật tự công cộng", một động thái bị các chuyên gia Liên Hợp Quốc lên án là "sử dụng có chủ đích đàn áp tội phạm".
Hy vọng về một cuộc xét lại bản án của người giáo dân Công Giáo này đã gia tăng kể từ cuộc bầu cử Giáo hoàng Leo XIV vào tháng 5 và sự xuất hiện của một sứ thần mới của Vatican, Tổng Giám mục Ignazio Ceffalia, được cố Giáo hoàng Phanxicô bổ nhiệm vào tháng 3, cũng như việc bổ nhiệm một đại sứ Belarus tại Vatican vào tháng 6.
'Không hề có sự ủng hộ công khai nào' từ các nhân vật trong Giáo hội
Tuy nhiên, trong cuộc phỏng vấn với OSV News, Pinchuk cho biết chồng bà, người đang bị giam giữ, đã "không hề nhận được sự ủng hộ công khai nào" từ bất cứ nhân vật nào trong Giáo hội kể từ lần bắt giữ đầu tiên vào tháng 7 năm 2021 — mặc dù Ủy ban Nobel, Liên minh Châu Âu, Nghị viện Châu Âu, Tổ chức Ân xá Quốc tế và các tổ chức khác đều đã xử lý vụ án của ông.
Trong khi đó, nhà hoạt động tôn giáo và nhân quyền Vasilevich cho biết Bialiatski đã "vô cùng vui mừng" khi một sứ thần trước đây, hiện là Hồng Y Claudio Gugerotti, đã đến thăm ông trong tù vào năm 2012 trong thời hạn 5 năm trước đó vì tội "trốn thuế" để ban phước lành từ Đức Giáo Hoàng Benedict XVI.
Bà Vasilevich, điều phối viên của Christian Vision, chia sẻ với OSV News: “Các giám mục Belarus đang ở trong tình thế khó khăn, với rất ít khả năng hỗ trợ các tù nhân chính trị”.
Khát khao ‘một dấu hiệu mới’ về sự ủng hộ của giáo hội
Bà nói: “Nhưng nhiều người khao khát một dấu hiệu mới về sự ủng hộ từ giáo hội. Ngay cả khi việc nói chuyện công khai không phải là chính sách tốt nhất, thì các tù nhân chính trị vẫn nên được ưu tiên hàng đầu trong bất cứ cuộc thảo luận nào giữa Tòa thánh và chính quyền Belarus”.
Người Công Giáo chiếm khoảng 1/10 trong số 9.4 triệu dân Belarus, nơi Lukshenko bắt đầu nhiệm kỳ tổng thống thứ bảy, sau 31 năm cầm quyền, sau khi tuyên bố chiến thắng trong cuộc bầu cử tháng 1 với 86.8% số phiếu bầu, bất chấp các lệnh trừng phạt quốc tế.
Hàng chục giáo sĩ Công Giáo, Chính thống giáo và Tin lành đã phải đối diện với việc bị bắt giữ, bao gồm cả Cha Henrykh Akalatovich, một cha sở giáo xứ lớn tuổi và không khỏe mạnh đến từ Valozyn, người đã bắt đầu 11 năm trong một trại giam hình sự với chế độ nghiêm ngặt vào tháng 4 vì tội “phản quốc”.
Chủ tịch Hội đồng các Bề trên Cả, Đại biểu và Đại diện của các Viện và Hội Đời sống Tông đồ của nước cộng hòa Xô Viết cũ, Cha Andrzej Juchniewicz, cũng bị bắt vào giữa năm 2024 vì "hoạt động lật đổ" không rõ lý do và bị kết án 13 năm tù vào tháng 4 sau một phiên tòa kín khi việc cáo buộc ngài được chuyển thành "tội hình sự" liên quan đến quan hệ tình dục với trẻ vị thành niên.
Các linh mục trong số các tù nhân chính trị
Mặc dù cả hai linh mục đều nằm trong số 1,198 tù nhân hiện được các nhóm nhân quyền công nhận là tù nhân chính trị, nhưng không có thông tin nào về việc họ bị giam giữ trên các trang web của Giáo Hội Công Giáo tại Belarus.
Bà Vasilevich nói với OSV News rằng Christian Vision không tìm thấy bằng chứng nào chứng minh các cáo buộc lạm dụng đối với Cha Juchniewicz.
Tuy nhiên, bà nói thêm rằng cáo buộc này đã khiến ngài "có địa vị thấp" trong hệ thống hình sự của Belarus và khiến ngài dễ bị quản lý nhà tù và các bạn tù ngược đãi.
Các chuyên gia cho biết, những cáo buộc sai trái về lạm dụng thường được sử dụng như một vũ khí chống lại giáo sĩ Công Giáo ở các quốc gia thuộc khối cộng sản Liên Xô cũ.
'Chế độ Lukashenko làm những gì họ thích'
Vasilevich nói: "Số phận của cả hai linh mục, giống như trường hợp của Ales Bialiatski, cho thấy rõ ràng chế độ Lukashenko làm những gì họ thích - buộc tội người dân tùy ý và đưa ra những bản án dài và hà khắc".
Vasilevich nói với OSV News rằng Bialiatski đã "dành phần lớn cuộc đời mình" để ủng hộ Giáo Hội Công Giáo và vẫn được biết đến rộng rãi trong giới giáo sĩ và giáo dân.
Trong khi đó, Pinchuk cho biết bà chỉ thỉnh thoảng nhận được tin tức về chồng mình từ các bạn tù đã được thả, và bà vẫn hy vọng rằng Đức Giáo Hoàng Leo và Tổng Giám mục Ceffalia, tân sứ thần, sẽ làm điều gì đó để giúp đỡ những người "đang đau khổ vì niềm tin Kitô giáo của họ".
Pinchuk, người kết hôn với Bialiatski năm 1987, nói với OSV News: “Tù nhân đã từng được thả ra dưới áp lực của chính phủ phương Tây và giáo hội, và tôi thực sự hy vọng những người Công Giáo bình thường sẽ chung tay đảm bảo rằng điều này sẽ được thực hiện nhiều hơn nữa”.
‘Giáo hội thật đáng xấu hổ khi tỏ ra quá ít quan tâm’
“Thật đáng xấu hổ và đáng lo ngại khi Giáo hội tỏ ra quá ít quan tâm, và tôi hy vọng lập trường của họ giờ đây có thể thay đổi.”
Pinchuk đã đến Oslo, Na Uy, vào ngày 10 tháng 12 năm 2022, để nhận Giải Nobel thay mặt cho Bialiatski.
Bà phát biểu trong bài phát biểu thay mặt ông: “Thật là một sai lầm nghiêm trọng khi tách rời quyền con người khỏi các giá trị về bản sắc và độc lập. Xã hội dân sự nên có mức độ độc lập đủ để đảm bảo sự an toàn cho một người khỏi sự lạm dụng quyền lực nhà nước.”
Bà kết thúc bài phát biểu bằng lời của Thánh Gioan Phaolô II, “Đừng sợ!”, và nói thêm rằng bà tin tưởng vào niềm tin của mình rằng “mùa xuân luôn đến sau mùa đông”.