Đức Giáo Hoàng Leo XIV: Việc kỷ niệm 1,700 năm Công đồng Nixêa mang đến "một góc nhìn khác" về sự phân rẽ

Bài thứ năm của Daniel Esparza, đăng ngày 06/07/25. Ông viết:

Khi các Kitô hữu kỷ niệm di sản của Công đồng, những lời kêu gọi hiệp nhất ngày càng mạnh mẽ hơn.

Năm nay, các Kitô hữu trên khắp thế giới kỷ niệm 1,700 năm Công đồng Nixêa lần thứ nhất, một thời khắc nền tảng trong lịch sử Giáo hội và là chất xúc tác cho cuộc đối thoại kéo dài hàng thế kỷ về sự hiệp nhất Kitô giáo — điều mà ngày nay chúng ta gọi là đại kết.

Đức Giáo Hoàng Lêô XIV phát biểu với những người tham dự hội nghị chuyên đề Công Giáo-Chính thống giáo trong buổi tiếp kiến tại Vatican vào ngày 7 tháng 6 năm 2025: Công đồng Nixêa cho phép chúng ta "nhìn dưới một góc nhìn khác về những điểm vẫn còn chia rẽ chúng ta".

Được triệu tập vào năm 325 bởi Hoàng đế Constantine tại thành phố Nixêa (nay là İznik, Thổ Nhĩ Kỳ), Công đồng tìm cách giải quyết những tranh chấp về tín lý đang đe dọa sự gắn kết của Giáo hội trong một đế quốc đang thay đổi nhanh chóng.

Nổi tiếng nhất, nó đã đối đầu với giáo huấn của Ariô, người đã phủ nhận toàn bộ thiên tính của Chúa Kitô, và tạo ra điều mà ngày nay chúng ta gọi là Kinh Tin Kính Nixêa.

Nhưng vượt ra ngoài những tuyên bố thần học, Công đồng này đại diện cho lần đầu tiên các giám mục từ khắp thế giới Kitô giáo được biết đến tụ họp để giải quyết các vấn đề đức tin — khiến nó, theo thuật ngữ lịch sử, trở thành công đồng “đại kết” đầu tiên.

Mười bảy thế kỷ sau, từ “đại kết” đã mang một ý nghĩa mới. Ban đầu, nó mô tả một công đồng của những tín hữu hợp nhất, giờ đây nó đề cập đến nỗ lực xây dựng sự hiệp nhất giữa những Kitô hữu vẫn còn chia rẽ — giữa các đường hướng Công Giáo, Chính thống giáo và Tin lành. Sự thay đổi này phản ảnh một sự thật đau lòng: Mặc dù Giáo hội sơ khai tìm kiếm sự hiệp nhất, nhưng từ lâu nó đã sống trong sự chia rẽ.

Đức Giáo Hoàng Lêô XIV nói với các vị khách của mình rằng ngài "tin chắc" rằng bằng cách quay trở lại Công đồng Nixêa, "một nguồn chung" cho các niềm tin Công Giáo, Chính thống giáo và Đông phương, chúng ta có thể nhìn sự chia rẽ đó dưới một góc nhìn khác. Ngài đề xuất rằng lễ kỷ niệm này có thể giúp chúng ta hiểu rõ hơn về "mầu nhiệm hiệp nhất chúng ta" và hướng tới "sự khôi phục lại sự hiệp thông trọn vẹn".

Vậy đại kết là gì?

Nói một cách đơn giản, đại kết là phong trào giữa các Kitô hữu nhằm vượt qua những chia rẽ và tìm kiếm sự hiệp nhất hữu hình. Nó bắt nguồn từ lời cầu nguyện của Chúa Kitô “xin cho tất cả nên một” (Ga 17:21). Đối với Giáo Hội Công Giáo, Công đồng Vatican II đã đánh dấu một bước ngoặt. Năm 1964, Săc lệnh Unitatis redintegratio (“Phục hồi Hiệp nhất”) đã nhìn nhận sự chia rẽ giữa các Kitô hữu không chỉ là một thách thức, mà còn là một điều tai tiếng—một điều làm tổn hại đến uy tín của Tin mừng.

Cha Elias Mallon, viết cho CNEWA, giải thích rằng ý tưởng về sự hiệp nhất Kitô giáo đã phát triển. Mặc dù đối thoại thần học vẫn là điều thiết yếu, nhưng các mối quan hệ hiện nay thường bắt đầu bằng tình bạn và sự hợp tác. Ngài lưu ý rằng sự hiệp nhất hoàn hảo có thể là một mục tiêu cánh chung, nhưng tình yêu thương và sự hợp tác lẫn nhau là điều có thể thực hiện được ngay bây giờ.

Kỷ niệm 1,700 năm Nixêa không chỉ là cơ hội để nhớ lại những cuộc tranh luận xa xưa. Đó là một lời nhắc nhở sống động về trách nhiệm liên tục của Giáo hội trong việc theo đuổi sự hiệp nhất.

Đức Giáo Hoàng Phanxicô quá cố đã nhận ra điều này vào năm 2024 khi ngài đề xuất tổ chức lễ kỷ niệm chung với Tòa Thượng phụ Đại kết ở Constantinople, gọi đây là cơ hội “để làm chứng cho sự hiệp thông ngày càng gia tăng vốn đã hiện hữu giữa tất cả những người đã chịu phép rửa tội.”

Một sự hiệp thông thực sự đã hiện hữu

Sự hiệp thông đó, dù chưa trọn vẹn, nhưng đã có thật. Việc trao đổi phái đoàn hàng năm giữa Rôma và Constantinople — vào các ngày lễ Thánh Phêrô và Phaolô, và Thánh Anrê — báo hiệu sự công nhận chung về đức tin, di sản và sứ mệnh chung.

Và không chỉ là đối thoại ở cấp cao nhất. Phong trào đại kết chạm đến cuộc sống thường nhật của những người Kitô hữu bình thường — thông qua lời cầu nguyện chung, sự hợp tác trong các nỗ lực nhân đạo và bảo vệ sự sống, và sự hiểu biết ngày càng tăng rằng sự hiệp nhất không phải là xóa bỏ những khác biệt mà là thánh hóa chúng trong chân lý và tình yêu.

Khi Giáo hội kỷ niệm 1,700 năm thành lập Nixêa, câu hỏi không chỉ là những gì Công đồng đã đạt được trong quá khứ. Đó là điều mà Giáo hội vẫn kêu gọi chúng ta thực hiện ngay bây giờ: tìm kiếm sự hiệp nhất không phải như một lý tưởng, mà như một con đường trung thành với Tin Mừng và làm chứng cho thế giới.

Lễ Phục Sinh

Đức Giáo Hoàng cũng đề cập đến vấn đề ngày lễ Phục Sinh, mà người Công Giáo và Chính thống giáo tính toán khác nhau, nhưng năm nay được cử hành cùng một ngày do sự trùng hợp của lịch Julian và lịch Gregorian.

Ngài nói, như vị tiền nhiệm của ngài cũng đã nhiều lần nói trước đó: "Tôi tái khẳng định sự cởi mở của Giáo Hội Công Giáo trong việc tìm kiếm một giải pháp đại kết thúc đẩy việc cùng nhau cử hành lễ Phục sinh của Chúa".

Giáo hội kỷ niệm 1,700 năm Công đồng Nixêa với văn kiện mới

Bài thứ sáu của Daniel Esparza - đăng ngày 04/04/25. Ông viết:

Vatican đã công bố một văn kiện mới quan trọng có tựa đề 'Chúa Giêsu Kitô, Con Thiên Chúa, Đấng Cứu Thế: Kỷ niệm 1700 năm Công đồng Đại kết Nixêa'.

Năm nay, các Kitô hữu trên khắp thế giới đang chuẩn bị kỷ niệm 1,700 năm Công đồng Đại kết Nixêa lần thứ nhất — một sự kiện đã định hình nền tảng đức tin Kitô giáo và tiếp tục thống nhất các tín hữu qua nhiều thế kỷ và truyền thống.

Được triệu tập vào năm 325 bởi Hoàng đế Constantine tại nơi ngày nay là Thổ Nhĩ Kỳ, Công đồng Nixêa đã khai sinh ra Kinh Tin Kính Nixêa: bản tóm tắt phổ quát đầu tiên về đức tin Kitô giáo.

Để đánh dấu lễ kỷ niệm lịch sử này, Ủy ban Thần học Quốc tế của Vatican đã công bố một văn kiện mới quan trọng có tựa đề 'Chúa Giêsu Kitô, Con Thiên Chúa, Đấng Cứu Thế: Kỷ niệm 1700 năm Công đồng Đại kết Nixêa' (Xem bản dịch của Vũ Văn An: VietcatholicNews các ngày từ 12 tháng 4, 2025 tới ngày 18 tháng 4, 2025).

Suy tư phong phú

Được xuất bản với sự chấp thuận của Đức Giáo Hoàng Phanxicô, văn bản dài gần 70 trang này mời gọi cả sự suy tư thần học lẫn năng lực mục vụ mới mẻ để công bố đức tin trong thế giới ngày nay.

Không chỉ là một tác phẩm học thuật thuần túy, văn kiện này cung cấp một sự suy tư phong phú nhưng dễ hiểu về sự liên quan lâu dài của Kinh Tin Kính. Được cấu trúc trong bốn chương chính, văn kiện này lần theo cách đức tin Nixêa đã định hình việc thờ phượng Kitô giáo, đời sống cộng đoàn và sứ mệnh của Giáo hội trong 17 thế kỷ.

"Chúng ta tin khi chúng ta rửa tội; và chúng ta cầu nguyện khi chúng ta tin", văn kiện nhắc nhở độc giả - chỉ ra vai trò của Kinh Tin Kính không những trong việc xác định tín lý mà còn trong việc hình thành đời sống.

Kinh Tin Kính Nixêa ban đầu được xây dựng để khẳng định thiên tính của Chúa Kitô, đặc biệt là để đáp lại những tranh luận thần học ngày càng gia tăng trong Giáo hội sơ khai. Lời tuyên bố cốt lõi của nó - rằng Chúa Giêsu là "Thiên Chúa bởi Thiên Chúa, Ánh sáng bởi Ánh sáng, Thiên Chúa thật bởi Thiên Chúa thật, được sinh ra mà không phải được tạo thành, đồng bản thể với Chúa Cha" - vẫn là nền tảng của việc thờ phượng và bản sắc Kitô giáo cho đến ngày nay. Sau đó, được mở rộng tại Công đồng Constantinople năm 381, Kinh Tin Kính được hàng triệu người thuộc các Giáo hội thuộc nhiều truyền thống khác nhau đọc hàng tuần.

Một khởi đầu

Năm kỷ niệm này đặc biệt xúc động, vì Lễ Phục sinh 2025 sẽ được tất cả các Kitô hữu cử hành cùng một ngày — một sự kiện hiếm hoi do lịch Đông và Tây khác nhau, ngày trùng hợp này nhấn mạnh sự hiệp nhất mà Kinh Tin Kính từng tượng trưng và vẫn đang nỗ lực truyền cảm hứng.

Văn kiện mới bày tỏ hy vọng rằng việc cử hành chung này có thể khuyến khích những nỗ lực mới hướng tới sự hiệp nhất Kitô giáo mạnh mẽ hơn.

Điều quan trọng là, Ủy ban cũng thừa nhận những thách thức mục vụ của sự chia rẽ, đặc biệt là khi các gia đình và cộng đồng Kitô giáo bị chia rẽ bởi các ngày lễ Phục sinh khác nhau. Ủy ban lập luận rằng những rạn nứt rõ ràng như vậy có thể che khuất cốt lõi chung của đức tin và gây ra sự nhầm lẫn hoặc thậm chí là tai tiếng trong số những người không phải là Kitô hữu.

Bước ngoặt

Về mặt thần học, văn kiện coi Nixêa là một bước ngoặt — không chỉ về tí lý, mà còn về cấu trúc Giáo hội. Đây là lần đầu tiên các giám mục từ khắp thế giới Kitô giáo tụ họp để bày tỏ đức tin theo một cách thực sự phổ quát, một khoảnh khắc vang vọng ngày hôm nay trong hành trình đồng nghị đang diễn ra của Giáo hội dưới thời Đức Giáo Hoàng Phanxicô.

Vatican cũng sẽ tổ chức một ngày học tập đặc biệt vào ngày 20 tháng 5 tại Đại học Giáo hoàng Urbanô ở Rôma, với sự tham gia của những người đóng góp cho văn kiện và các nhà thần học hàng đầu. Buổi họp mặt nhằm mục đích đào sâu hiểu biết về di sản của Công đồng và sự liên quan của nó đối với công cuộc truyền giáo đương thời.

Như văn kiện đã nêu, Kinh Tin Kính Nixêa tiếp tục đóng vai trò là "biểu tượng của ơn cứu độ" - một lời tuyên xưng chung vượt qua biên giới, văn hóa và thế kỷ.

Vẫn chưa rõ liệu Đức Giáo Hoàng Phanxicô có thể thực hiện được kế hoạch gặp gỡ Đức Thượng phụ Chính thống giáo Bartholomew của Constantinople tại Thổ Nhĩ Kỳ để kỷ niệm ngày này hay không. Mặc dù sức khỏe của Đức Thánh Cha tiếp tục hồi phục sau 5 tuần nằm viện, nhưng chuyến đi đến Thổ Nhĩ Kỳ vào tháng 5 có thể vẫn còn nhiều thách thức.

Dù sao, khi Giáo Hội Công Giáo tiếp tục Năm Thánh với chủ đề xoay quanh hy vọng, tiếng nói của Nixêa vẫn vang lên rõ ràng: tiếng nói của đức tin vào Thiên Chúa Ba Ngôi và tình yêu cứu độ của Chúa Giêsu Kitô, dành cho tất cả mọi người.

Đức Thượng Phụ cho biết Đức Giáo Hoàng sẽ đến Nixêa vào tháng 11

Bài thứ bẩy của Daniel Esparza, đăng ngày 27/06/25. Ông viết:

Việc chuẩn bị cho chuyến đi diễn ra trong bối cảnh đối thoại đang diễn ra sôi nổi giữa các Giáo Hội Công Giáo và Chính thống giáo.

Các kế hoạch đang được triển khai cho một chuyến đi lịch sử vào cuối năm nay, khi Đức Giáo Hoàng Leo XIV và Đức Thượng Phụ Đại Kết Bartholomew chuẩn bị kỷ niệm 1,700 năm Công đồng Đại Kết đầu tiên tại Nixêa. Chuyến hành hương, dự kiến diễn ra vào cuối tháng 11, trùng với Lễ Thánh Anrê vào ngày 30 tháng 11 — một lễ bổn mạng quan trọng của Giáo hội Constantinople.

Việc kỷ niệm lịch sử này không những đánh dấu một khoảnh khắc tưởng nhớ, mà còn là một chứng tá đức tin chung. Công đồng Nixêa đầu tiên, được tổ chức vào năm 325, là một bước ngoặt trong lịch sử Kitô giáo, đoàn kết các giám mục từ khắp Đế quốc La Mã để bảo vệ tín lý về thiên tính của Chúa Kitô.

Chuyến hành hương chung sắp tới cũng là lời tuyên xưng Kinh Tin Kính mà các Kitô hữu trên khắp thế giới ngày nay đã đọc.

Cuộc hành hương chung sắp tới báo hiệu một cam kết mới mẻ đối với sự hiệp nhất Kitô giáo.

Orthodox Times giải thích rằng, tại một Thánh lễ gần đây ở Constantinople, Đức Thượng phụ Bartholomew đã có một bài suy tư mạnh mẽ, nối kết quá khứ với hiện tại:

“Chúng ta tôn vinh Thiên Chúa tình yêu, Đấng đã cho chúng ta xứng đáng long trọng cử hành kỷ niệm 1,700 năm Công đồng Chung đầu tiên được tổ chức tại Nixêa. Chúng ta vui mừng rằng cùng với người kế nhiệm cố Giáo hoàng Phanxicô của Rôma – Đức Giáo Hoàng Lêô XIV – chúng ta sẽ đến Nixêa để kỷ niệm ngày kỷ niệm lịch sử này. Đức Giáo Hoàng mới cũng sẽ viếng thăm Tòa Giám mục Constantinople vào ngày lễ bổn mạng của Giáo hội. Chúng ta cầu nguyện và nỗ lực để sự hiệp nhất giữa các Giáo hội của chúng ta luôn được đổi mới, vì vinh quang của Thiên Chúa và sự gia tăng kiến thức thần thiêng.”

Việc chuẩn bị cho chuyến đi diễn ra trong bối cảnh một mùa đối thoại đầy khích lệ giữa các Giáo Hội Công Giáo và Chính thống giáo.

Cùng nhau lớn lên

Vào tháng Năm, Đức Giáo Hoàng Leo đã chào đón Đức Thượng phụ Bartholomew đến Vatican, nơi cả hai nhà lãnh đạo bày tỏ hy vọng về một chứng tá gần gũi hơn trong việc phục vụ Tin Mừng.

Chỉ vài tuần sau, Vatican đã tổ chức một hội nghị chuyên đề về Công đồng Nixêa, tại đó Đức Giáo Hoàng Leo đã mô tả Công đồng như "một la bàn" để định hướng những thách thức chung của thế giới hiện đại.

Quyết định nối kết chuyến hành hương này quanh Lễ Thánh Anrê đặc biệt sâu sắc. Thánh Anrê, được tôn vinh là "Người được kêu gọi đầu tiên" của các tông đồ, vừa là bổn mạng của Tòa Thượng phụ Đại kết vừa là biểu tượng của tình huynh đệ tông đồ. Lễ của ngài theo truyền thống thu hút các phái đoàn Công Giáo cấp cao đến Constantinople — năm nay, chính Đức Giám Mục Rôma sẽ đến.

Hành động hiệp nhất

Hơn cả một chuyến viếng thăm mang tính nghi lễ, hành trình đến Nixêa được coi là một hành động hiệp nhất hữu hình. Nó nói lên nỗi niềm chung của nhiều tín hữu: mong rằng những vết thương chia rẽ một ngày nào đó sẽ được chữa lành, và những gì đã bắt đầu ở Nixêa một lần nữa có thể dẫn dắt Giáo hội đến với sự hiệp thông, chân lý và hòa bình.

Trong khi kế hoạch vẫn đang được tiếp tục, sự chú ý của thế giới hướng về tháng 11. Tại thành phố cổ kính, nơi các giám mục từng tụ họp để tuyên xưng đức tin, hai người kế vị các tông đồ sẽ đứng cạnh nhau — làm chứng không những cho nguồn gốc chung mà còn cho một tương lai chung.