John M. Grondelski, trên The Catholic Thing, Thứ Hai, ngày 28 tháng 4 năm 2025, cho rằng: Hãy mong đợi hạn từ “cải cách” được sử dụng thường xuyên trong thời kỳ tạm quyền hiện tại của Giáo hội. Nhìn lại, sẽ có những cuộc tranh luận về những cải cách được mong đợi từ Đức Giáo Hoàng Phanxicô, những gì ngài đã thực hiện hoặc không thực hiện, và liệu những hành động hoặc sự thiếu sót đó có thực sự là cải cách hay không. Nhìn về tương lai, cuộc tranh luận sẽ xoay quanh những “cải cách” nào được mong đợi từ vị giáo hoàng tiếp theo.

Một phần của cuộc tranh luận về “cải cách” sẽ tập trung vào Công đồng Vatican II và việc thực hiện đang diễn ra của công đồng này. Một điều chắc chắn là: bất kể giáo hoàng tiếp theo là ai – trừ khi ngài đã tám mươi tuổi – đối với ngài, Công đồng Vatican II sẽ là một sự kiện lịch sử, không khác gì Trent hay thậm chí là Nicaea. Và ngay cả Đức Phanxicô, người chắc chắn vẫn nhớ Công đồng, cũng đã không tham gia công đồng này.

Điều này khiến cho lịch sử xét lại nảy sinh xung quanh triều đại Đức Giáo Hoàng Phanxicô trở nên khá sai lầm.

Có xu hướng gọi Đức Phanxicô là "nhà cải cách" vì "khởi động lại" "sự tiếp nhận" Công đồng, ngầm hiểu sau 35 năm trì hoãn do Đức Gioan Phaolô II và Đức Bê-nê-đic-tô XVI gây ra. Hãy nghĩ về điều đó: ĐHY Bergoglio, một người không tham gia Công đồng, được cho là hiểu rõ hơn một vị giáo hoàng từng là nghị phụ Công đồng và một vị giáo hoàng khác là chuyên gia lỗi lạc.

Chúng ta đang ở thời điểm bước ngoặt. Theo một nghĩa nào đó, mật nghị này sẽ định nghĩa cách chúng ta "hiểu" Công đồng Vatican II. Liệu đó có phải là một Công đồng phù hợp với lịch sử lâu dài của Giáo hội không? Hay sẽ có sự gián đoạn nào đó với lịch sử đó? Liệu Công đồng có được đọc theo những gì các Nghị phụ Công đồng thực sự đã viết (cho phép có sự mơ hồ trong một số đoạn văn)? Hay "một bóng ma đang ám ảnh mật nghị", bóng ma của Công đồng Vatican II, bằng cách nào đó, giống như rất nhiều sự phát xuất từ bóng tối, không tìm thấy điểm neo đậu trong những lời thực sự của Công đồng?

Sự chia rẽ này đã gây phiền nhiễu cho Giáo hội kể từ Công đồng. Nó đã tìm thấy biểu hiện gần đây nhất của nó trong sự tương phản của Đức Giáo Hoàng Bê-nê-đic-tô giữa "giải thích về tính liên tục" và "giải thích về sự đứt gãy" - hai cách hiểu rất khác nhau về Công đồng. Trong suốt cuộc đời của Đức Bê-nê-đic-tô, những người ủng hộ sự đứt gãy đã phần nào bị kìm hãm. Kể từ khi ngài qua đời, họ đã được thả lỏng.

Hồng Y Gerhard Müller, cựu tổng trưởng của Thánh bộ (nay là Bộ) Giáo lý Đức tin và là bête-noire (người đáng ghét) của triều đại giáo hoàng Phanxicô, đã nắm bắt được tình thế tiến thoái lưỡng nan này trong tiêu đề cuốn sách năm 2023 của ngài, Cải cách Đúng và Sai: Ý nghĩa của việc trở thành người Công Giáo. Müeller nói rằng cuộc khủng hoảng mà Giáo hội phải đối diện không phải là sự lựa chọn giữa hai con đường có giá trị ngang nhau và không quan tâm đến đạo đức để tiến về phía trước. Cuộc khủng hoảng mà giáo hội phải đối diện là cuộc cải cách đúng hay sai.

Cuộc khủng hoảng là: chúng ta bắt đầu từ đâu? Chúng ta có nhấn mạnh, như Giáo hội vẫn luôn làm, về tính trung tâm và chân lý của Chúa Giêsu Kitô, Ngôi Lời, mà lời dạy của Người vẫn là chuẩn mực cho Giáo hội trong mọi thời đại và mùa, và đâu là tiêu chuẩn để đánh giá những thời đại và nền văn hóa đó? Hay, như một số người tưởng tượng Công đồng Vatican II tin tưởng, chúng ta bắt đầu với thế giới hiện đại và tình hình cụ thể, hiện sinh của con người, điều chỉnh phản ứng của Giáo hội theo những cách sẽ "đồng hành" với thế giới? Như H. Richard Niebuhr đã hỏi một cách chính xác, Chúa Kitô đo lường văn hóa hay văn hóa đo lường Chúa Kitô?

Khi ngài thực hiện một cuộc tĩnh tâm Mùa Chay cho Đức Giáo Hoàng Phaolô VI, Đức Gioan Phaolô II tương lai đã tiên tri nhận xét tại một thời điểm rằng "chúng ta đang trong một cuộc chiến đấu sôi nổi vì phẩm giá của con người". Theo một nghĩa rất thực tế, đó cũng là câu hỏi mà mật nghị sẽ phải cân nhắc khi nghĩ về loại "Công đồng Vatican II" mà tân giáo hoàng nên thực hiện.

Đức Gioan Phaolô II tập trung rất nhiều vào con người vì ngài nhận thức sâu sắc về việc nhân phẩm và quyền con người đang bị xâm phạm như thế nào trong thế giới đương thời. Với sự tập trung đó, Đức Gioan Phaolô II rất phù hợp với sự chuyển hướng của tư tưởng hiện đại hướng tới chủ thể con người.

Nhưng Đức Gioan Phaolô II không bao giờ coi con người tách biệt với Thiên Chúa. Một văn bản từ Công đồng Vatican II mà ngài không bao giờ ngừng nhắc lại là Gaudium et spes 22: “Chúa Giêsu Kitô hoàn toàn mặc khải con người cho chính mình”. Chúng ta không biết con người là ai bằng cách xem xét con người trong thực tại tội lỗi cụ thể - và tan vỡ - của họ, mà là con người mà con người được giả thiết phải là (và có thể trở thành nhờ ân sủng), nhờ vào Đấng là Thiên Chúa thật và là con người thật. Nếu con người muốn biết toàn bộ sự thật về bản thân mình, họ phải đến với Chúa Kitô.

Đó cũng là thông điệp trong cuốn sách của Müeller: Vị trí trung tâm của Chúa Kitô trong ý nghĩa của việc trở thành người Công Giáo. Theo phong cách điển hình của người Đức, Müeller đã khai thác triệt để mọi điểm của nền văn hóa hiện đại, nơi toàn bộ sự thật về Thiên Chúa-Con người bị tương đối hóa hoặc bị gạt ra ngoài lề, ngay cả khi những cạm bẫy bên ngoài được giữ lại để duy trì sự giả vờ của Ki-tô giáo.

Và chính những giả vờ đó, sẵn sàng dung túng cho những định kiến và thành kiến của Zeitgeist [tính khí thời đại], sau đó cố gắng đóng gói Đức tin thành những “cảm xúc” ấm áp và thoải mái về “Chúa Giêsu yêu thương”. Một Chúa Giêsu “hiểu” và không bao giờ đưa ra những đòi hỏi đạo đức đối với những người theo Người – đặc biệt là trong những lĩnh vực hàng ngày như hôn nhân và tình dục – ngoại trừ việc họ “yêu” bất cứ thứ gì mà mỗi người tưởng tượng là “tình yêu”. Và, nếu bạn có sự táo bạo khi cho rằng lời dạy của Chúa Kitô có nội dung thực tế và hơn cả khát vọng, thì “Bạn là ai mà phán xét?”

Đó là loại “Chúa Kitô” được che đậy – thực ra chỉ là sự phản chiếu chương trình nghị sự hiện tại của giới tinh hoa trí thức – ngụy trang dưới vỏ bọc “cải cách” thành “gặp gỡ” hoặc “đồng hành” với thế giới hiện đại. Và nhiệm vụ của các vị trong mật nghị là phân biệt cải cách đúng hay sai.

Việc chọn một vị giáo hoàng mà đối với ngài, Công đồng Vatican II sẽ chỉ là một sự kiện khác trong lịch sử Giáo hội mà ngài thừa hưởng đại diện cho một khoảnh khắc mới về mặt phẩm chất đối với ngôi vị giáo hoàng. Nó sẽ đại diện cho một giai đoạn mới trong cuộc chiến giành quyền tiếp nhận Công đồng, có lẽ không phải là giai đoạn hoàn toàn mang tính quyết định. Nhưng như Winston Churchill đã nói trong một bối cảnh khác, ít nhất thì nó có thể là “hồi kết của sự khởi đầu”.

Lưu ý: Hình ảnh Giáo hoàng được lấy từ Vatican.va