Ed. Condon của tạp chí The Pillar, ngày 19 tháng 9, 2025, cho hay: Đức Giáo Hoàng Leo XIV đã hạ thấp tầm quan trọng của các vấn đề tài chính của Tòa thánh trong cuộc phỏng vấn đầu tiên với tư cách Giáo hoàng, cho rằng “mọi thứ sẽ ổn thôi”.
Tuy nhiên, mặc dù Đức Giáo Hoàng khẳng định ngài không “mất ngủ” vì thâm hụt ngân sách của Giáo triều và tình trạng lỗ hổng lương hưu, ngài cũng đã tổ chức một loạt các cuộc họp đông người, cho thấy sự quan tâm nghiêm túc hơn đến các vấn đề này so với lập trường công khai thoải mái của ngài.
Phát biểu với Crux, Đức Giáo Hoàng đã được hỏi về các vấn đề tài chính của Vatican, bao gồm thâm hụt ngân sách cơ cấu, danh mục tài sản kém hiệu quả và lỗ hổng lương hưu. Đáp lại, Đức Giáo Hoàng Leo nói rằng điều quan trọng là phải "thay đổi thông điệp" về tài chính của Giáo triều, thúc đẩy các cải cách đã được khởi động dưới thời Đức Giáo Hoàng Phanxicô và thể hiện một giọng điệu lạc quan hơn.
"Tại sao chúng ta lại than thở về một cuộc khủng hoảng?" Đức Giáo Hoàng nói, đồng thời chỉ ra những kết quả tích cực trong năm qua của APSA, cơ quan quản lý tài sản và tài sản quốc gia của Tòa thánh, và những cải cách trước đó hiện đang "cho thấy kết quả".
Sau hơn một thập niên tai tiếng tài chính và những cải cách lúc có lúc không, những tháng cuối cùng tại vị của Đức Giáo Hoàng Phanxicô dường như đã tạo nên một giọng điệu ngày càng cấp bách về các vấn đề tài chính, với việc ngài cảnh báo rằng Vatican sẽ sớm không thể đáp ứng các nghĩa vụ lương hưu, nhấn mạnh vào hành động khẩn cấp đối với thâm hụt ngân sách của Giáo triều, và thành lập một ủy ban gây quỹ khủng hoảng để tăng doanh thu.
Nhưng sau bốn tháng tại vị, Đức Giáo Hoàng Leo đã đưa ra một đánh giá lạc quan hơn về tình hình.
Đức Giáo Hoàng nói: "Tôi không nói rằng chúng ta có thể thư giãn và nói rằng cuộc khủng hoảng đã qua".
“Tôi không nghĩ cuộc khủng hoảng đã kết thúc. Tôi nghĩ chúng ta phải tiếp tục giải quyết vấn đề này, nhưng tôi không mất ngủ vì nó, và tôi nghĩ điều quan trọng là chúng ta phải truyền đạt một thông điệp khác.”
Nhưng liệu những bình luận của Đức Leo có phải là dấu hiệu thực sự cho thấy một cách tiếp cận thoải mái đối với vấn đề tài chính của Vatican? Hay chúng là một phần của chiến dịch truyền thông nhằm xây dựng lại niềm tin của các nhà tài trợ?
Danh sách các buổi gặp riêng kể từ khi ngài trở lại sau kỳ nghỉ tháng Tám cho thấy, bên trong, Đức Leo có thể đang xem xét vấn đề nghiêm túc hơn những gì ngài thể hiện.
Xét tình hình hiện tại mà ngài thừa hưởng, điều mà người tiền nhiệm của ngài, Đức Giáo Hoàng Phanxicô, đã bắt đầu thẳng thắn thừa nhận trong những tháng cuối cùng của triều giáo hoàng của ngài, Đức Leo có thể thấy việc giữ thái độ tích cực vừa quan trọng vừa khó khăn.
—
Mặc dù cuộc phỏng vấn dài đầu tiên của Đức Leo kể từ khi được bầu chọn đã thu hút sự chú ý dễ hiểu, nhưng cần phải nói ngay rằng những cuộc trò chuyện ban đầu về tình hình Giáo hội như vậy thường hoạt động như một kiểu "kiểm tra micro" của Giáo hoàng, hữu ích hơn trong việc định hình phong thái của một triều giáo hoàng về nhiều vấn đề khác nhau hơn là đưa ra những thảo luận chi tiết về chúng — đặc biệt là khi chính Đức Giáo Hoàng còn đang trong quá trình cập nhật tình hình.
Nhìn theo cách đó, thông điệp cơ bản của Đức Leo về tài chính Vatican có vẻ rõ ràng: Có những vấn đề, nhưng chúng không tệ như một số người vẫn nghĩ.
Và điều quan trọng, Đức Giáo Hoàng nhấn mạnh, là mọi sự đang đi đúng hướng.
Đức Leo dường như đã nói rằng, nếu chúng ta muốn mọi người ủng hộ công việc của Tòa Thánh, thì cần phải có một giọng điệu tích cực hơn để khuyến khích họ làm như vậy:
“Một phần vấn đề của chúng ta nằm ở khâu truyền thông, và Vatican thường xuyên đưa ra thông điệp sai lệch, điều này chắc chắn không khiến mọi người nói, ‘Ồ, tôi muốn giúp bạn’, [mà đúng hơn là], ‘Tôi sẽ giữ tiền của mình, bởi vì nếu bạn không quản lý tốt, tại sao tôi phải đưa thêm tiền cho bạn?’”
“Tôi không chỉ thay đổi thông điệp để thay đổi thông điệp,” Đức Leo nói thế, nhấn mạnh rằng ngài coi thông điệp là một phần của việc tạo ra sự thay đổi.
Theo nghĩa đó, ngài có thể có lý: các tổ chức đang gặp khủng hoảng thường khó thu hút được sự ủng hộ. Nhưng, một số người có thể đặt câu hỏi một cách hợp lý, ẩn sau những lời lẽ hoa mỹ, Đức Leo có thể chắc chắn đến mức nào khi ngài nói rằng “mọi thứ sẽ ổn?”. Thật khó để nói.
Một mặt, có rất ít thông tin chính thức được đưa ra về tình hình tài chính của Vatican.
Các tổ chức như IOR, Đồng xu Thánh Phêrô và APSA đều công bố báo cáo tài chính hàng năm, và những báo cáo này đã có xu hướng tăng lên một cách tổng thể và khiêm tốn sau cuộc khủng hoảng nghiêm trọng của đại dịch COVID-19. Tuy nhiên, Vatican không công bố báo cáo tài chính hợp nhất, vì vậy vẫn chưa có dấu hiệu chính thức nào cho thấy liệu điều đó có khiến toàn bộ Tòa Thánh bị lời hay lỗ hay không — hoặc lời lỗ bao nhiêu.
Vatican đã không công bố báo cáo ngân sách kể từ năm 2022, thời điểm đó, Vatican dự báo khoản lỗ hoạt động là 33.4 triệu euro sau khi nhận được các khoản đóng góp dự kiến từ các nguồn bao gồm Đồng xu Thánh Phêrô — mà năm 2023 đã phân bổ 90% doanh thu cho chi phí hoạt động của Vatican.
Vào tháng 10 năm 2023, Tổng lý phủ Quốc vụ khanh, Maximino Caballero Ledo, đã đưa ra một chỉ mốc về quy mô “cuộc khủng hoảng” tài chính của Vatican, khi ông nói rằng Tòa Thánh có thâm hụt ngân sách cơ cấu “từ 50 đến 60 triệu euro mỗi năm” — trong đó lương là khoản chi lớn nhất, bất chấp nhiều năm Tòa Thánh đã thực hiện các biện pháp cắt giảm chi phí và lệnh đóng băng tuyển dụng trên toàn giáo triều.
Caballero Ledo lưu ý rằng nếu Vatican chỉ bù đắp thâm hụt “bằng cách cắt giảm chi phí, chúng ta sẽ phải đóng cửa 43 trong số 53 đơn vị thuộc Giáo triều Rôma, và điều này là không thể.” Theo nghĩa đó, việc Đức Leo thúc đẩy những thông điệp tích cực nhằm giúp củng cố niềm tin của các nhà tài trợ là điều dễ hiểu.
Tuy nhiên, ngay cả khi Đức Leo có những phát biểu mang tính khái quát trong một cuộc phỏng vấn rộng rãi, ranh giới giữa sự tích cực và sự lạc quan phi thực tế vẫn rất khó nắm bắt.
Ví dụ, Đức Giáo Hoàng đã trích dẫn lỗ hổng quỹ hưu trí của Vatican, được biết là gần một tỷ rưỡi euro một thập niên trước và hiện được cho là đang tiến gần đến 2 tỷ, thậm chí còn hơn.
Đức Leo nói: "Có một quỹ hưu trí cần được xem xét. Tôi không biết có quốc gia nào trên thế giới không than thở về việc 'quỹ hưu trí của chúng ta sẽ phá sản trong 30 hoặc 20 năm nữa'. Đó là một vấn đề toàn cầu cần được xem xét và có thể giải quyết được."
Theo một nghĩa nào đó, Đức Giáo Hoàng đã đúng: quỹ lương hưu và an sinh xã hội của chính phủ đang phải đối mặt với áp lực gần như toàn cầu. Tuy nhiên, Vatican thiếu một số đòn bẩy rõ ràng để ứng phó, so với các chính phủ khác: quyền đánh thuế cưỡng chế của Vatican tương đối hạn chế và khó thực thi, và Vatican không có ngân hàng dự trữ trung ương để bảo lãnh nợ công.
Và trong khi Đức Giáo Hoàng Leo đề cập đến viễn cảnh chung về khả năng mất khả năng thanh toán trong 20 hoặc 30 năm, thì người tiền nhiệm của ngài đã đưa ra cảnh báo cách đây chưa đầy một năm rằng quỹ lương hưu của Vatican có "sự mất cân bằng nghiêm trọng trong tương lai".
Đức Phanxicô cho hay: "Nói một cách cụ thể, điều này có nghĩa là hệ thống hiện tại không thể đảm bảo trong trung hạn việc hoàn thành nghĩa vụ lương hưu cho các thế hệ tương lai".
Theo những người am hiểu về tình hình của quỹ, "trung hạn" đó có thể đến trong nhiều năm, chứ không phải nhiều thập niên. Đáp lại, vị Giáo hoàng tiền nhiệm đã kêu gọi "những quyết định khó khăn đòi hỏi sự nhạy cảm, lòng hào phóng và sẵn sàng hy sinh đặc biệt từ phía tất cả mọi người".
Mức độ mà Đức Giáo Hoàng Leo có thể thực hiện những quyết định khó khăn và những hy sinh cần thiết đó mà vẫn giữ được sự lạc quan sẽ được những người theo dõi Vatican theo dõi sát sao.
Nhiều người cũng sẽ theo dõi sát sao liệu Đức Giáo Hoàng Leo có quyết định thay đổi đội ngũ của mình hay không, khi nào và bằng cách nào, sau những vụ tai tiếng tài chính khác nhau.
Đề cập đến vụ tai tiếng bất động sản ở London, khiến Tòa Thánh thiệt hại khoảng 150 triệu euro và dẫn đến phiên tòa xét xử tội phạm tài chính mang tính bước ngoặt tại Thành phố Vatican, Đức Giáo Hoàng Leo đề xuất rằng "chúng ta phải tránh những lựa chọn tồi tệ như đã xảy ra trong những năm gần đây".
Đức Giáo Hoàng Leo nói: "Việc mua tòa nhà này ở London, Đại lộ Sloane, đã được công khai rộng rãi và số tiền hàng triệu đô la đã bị mất vì việc đó. Tôi nghĩ rằng ngay cả dưới thời Đức Phanxicô, những bước đi quan trọng đã được thực hiện để thiết lập các cơ chế kiểm soát và cân bằng mới, về hình thức hoạt động tài chính, cách thức vận hành. Đã có một số điều rất tích cực về mặt đó, vì vậy kết quả đang được thể hiện rõ ràng."
Mặc dù dường như không thể chối cãi rằng "những lựa chọn tồi tệ" đã được đưa ra liên quan đến thỏa thuận bất động sản ở London, phiên tòa hình sự sau đó cũng phơi bày mức độ mà những lựa chọn đó không chỉ giới hạn ở những sai lầm trong phán đoán và đầu tư kém hiệu quả.
Ví dụ, tòa án Thành phố Vatican đã nghe lời khai về một nền văn hóa đe dọa và ép buộc xung quanh các quan chức và bộ phận cấp cao nhất của Vatican, và thậm chí cả lời khai thách thức liên quan đến việc trả thù ngoài vòng pháp luật của các nhân vật cấp cao vẫn đang tại vị đối với những người tố giác.
Và vẫn còn quá trình pháp lý đang diễn ra xung quanh cựu Tổng Kiểm toán Vatican, Libero Milone, người đang cố gắng kiện Vatican tại tòa án Thành phố Vatican về tội sa thải sai trái - trong quá trình này, ông lập luận rằng ông có thể chứng minh được tình trạng tham nhũng tài chính lan rộng ở các cấp cao nhất của giáo triều.
Như Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã nhận thấy trong suốt triều đại của mình, Đức Leo có thể phát hiện ra rằng việc thiết lập các cải cách, ngay cả những cải cách hữu hiệu, có thể bị cản trở bởi các vấn đề nhân sự.
Tất nhiên, sẽ là sai lầm nếu đọc những phát biểu của Đức Leo và kết luận rằng ngài là một giáo hoàng không có mối quan tâm hay cảm giác cần phải hành động. Hoặc cho rằng ngài đang đầu hàng trước sự cám dỗ đơn giản của tư duy tích cực.
Đức Leo dường như đủ rõ ràng rằng ngài có việc phải làm.
Đức Giáo Hoàng nói: “Bạn không nói ‘chúng ta đang gặp khủng hoảng’ hôm nay rồi lại nói ‘chúng ta sẽ làm gì?’. Bạn lập kế hoạch và tự hỏi, ‘chúng ta sẽ ứng phó với điều đó như thế nào?’”
—
Tuy nhiên, mặc dù Đức Leo có thể đã nói rằng ngài không “mất ngủ” vì các vấn đề tài chính của Vatican, nhưng các dấu hiệu cho thấy ngài cũng không lãng phí thời gian.
Kể từ đầu tháng 9 và sau khi trở về từ Castel Gandolfo, Đức Leo đã tiếp kiến riêng Chủ tịch Hội đồng Kinh tế và người đứng đầu APSA — hai lần.
Trong cả hai trường hợp, Đức Giáo Hoàng sẽ có rất nhiều điều để thảo luận, liên quan đến cả tình hình tài chính hiện tại của Giáo triều và, có lẽ, những câu hỏi còn tồn đọng về các vấn đề trong quá khứ của các ban kinh tế Vatican.
Nhưng Đức Leo dường như cũng đang tiếp cận cả những người thường xuyên bị nghi ngờ trong Giáo triều, dành thời gian trong hai tuần qua để tiếp đón cả Viện Lãnh đạo Công Giáo, một nhà tư vấn quản lý Giáo hội Hoa Kỳ, và Legatus, nơi kết nối ngài với một mạng lưới sâu rộng các nhà tài trợ tiềm năng của Hoa Kỳ.
Đồng thời, ngài cũng được nhìn thấy đã chào đón những nhân vật như Michael Hintze, một nhà quản lý quỹ đầu cơ người Úc, nhà từ thiện và thành viên hội đồng quản trị IOR, một trong những nhà tài trợ lớn nhất cho Vatican trong triều Giáo hoàng Benedict.
Tuần trước, Đức Giáo Hoàng cũng đã gặp Thống đốc Ngân hàng Ý.
Đây là một lịch trình họp tài chính dày đặc đáng chú ý trong hai tuần rưỡi đầu tiên trở lại sau mùa hè. Mục tiêu mà Đức Leo đã tuyên bố là "thay đổi thông điệp" về tài chính của Vatican sang một triển vọng tươi sáng hơn, dường như được củng cố bởi những nỗ lực thực sự đằng sau hậu trường.
Sự mới mẻ của một giáo hoàng mới chắc chắn sẽ tiếp thêm sinh lực cho các nhà tài trợ tiềm năng — đặc biệt là nếu Đức Leo sẵn sàng tham gia trực tiếp vào công việc gây quỹ thực tế, vốn thường không mấy hiệu quả. Và để hỗ trợ điều này, Đức Giáo Hoàng có lẽ đang khéo léo thay đổi bầu không khí xung quanh các vấn đề tài chính của mình sang một bầu không khí lạc quan hơn, thay vì giọng điệu có phần hoảng loạn vào cuối những năm tháng Đức Phanxicô trị vì.
Nhưng một bài học sâu sắc từ triều giáo hoàng trước đó đã chứng minh rằng ngay cả những cải cách cơ cấu nhất quán cũng dễ bị tổn thương trước những chu kỳ tai tiếng và rối loạn mới, nếu các vấn đề cơ bản về văn hóa và nhân sự vẫn chưa được giải quyết.
Liệu Đức Leo có thể giữ vững thông điệp tích cực trong khi đưa ra những "quyết định khó khăn" và "hy sinh" mà Đức Phanxicô đã cảnh báo hay không, vẫn còn phải chờ xem.