Elise Ann Allen của tạp chí Crux, viết ngày 3 tháng 6 năm 2025 rằng: Cũng như với bất cứ vị giáo hoàng mới nào, trong những ngày đầu này, có nguy cơ diễn giải quá mức mọi lời nói hoặc hành động của Đức Leo XIV, và mặc dù điều đó có thật, nhưng khi nói đến mối quan hệ Vatican-Do Thái hiện thời, không có điều gì ngài có thể nói hoặc làm về vấn đề ngay lúc này mà không ẩn chứa ít nhất một số ẩn ý.

Điều này cũng đúng với lễ tưởng niệm Chân phước Iuliu Hossu vào thứ Hai, trong một nghi lễ được tổ chức tại Nhà nguyện Sistine, trong đó Đức Giáo Hoàng ca ngợi việc dấn thân của Chân phước Hossu trong việc cứu mạng người Do Thái trong cuộc diệt chủng Holocaust nhưng cũng đưa ra lời lên án rõ ràng về bạo lực đối với những người không có khả năng tự vệ, có thể là một sự ám chỉ tinh tế đến cuộc chiến đang diễn ra ở Gaza.

Chân phước Hossu là một Hồng Y Công Giáo Hy Lạp, người đã giám sát giáo phận Cluj-Gherla và cuối cùng đã bị tử đạo trong cuộc đàn áp của cộng sản Lỗ Ma Ni.

Trong số những điều khác, ngài phản đối cuộc đàn áp người Do Thái trong cuộc diệt chủng Holocaust và đã nỗ lực cứu họ, cũng như việc ép buộc người Công Giáo Hy Lạp đến Giáo hội Chính thống giáo Lỗ Ma Ni. Cuối cùng, ngài đã bị bắt vào năm 1948 vì phản đối chính quyền cộng sản.

Ngài đã từng từ chối một địa vị mà cả chính quyền và giới lãnh đạo Chính thống giáo trao cho ngài với tư cách là giám mục giáo đô Chính thống giáo của Moldavia để đổi lấy việc từ bỏ Giáo Hội Công Giáo. Ngài bị giam giữ cưỡng bức tại một đan viện, và vào năm 1969, ngài được Giáo hoàng Phaolô VI phong làm Hồng Y in pectore, hay phải giữ bí mật. Ngài qua đời tại nơi giam giữ cưỡng bức vào năm 1970.

ĐHY Hossu được Đức Giáo Hoàng Phanxicô phong chân phước vào ngày 2 tháng 6 năm 2019, tại Blaj cùng với sáu giám mục Công Giáo Hy Lạp Lỗ Ma Ni khác được công nhận là tử đạo vì đã bị giết "vì lòng căm thù đức tin". Vào năm 2022, một quá trình bắt đầu trao cho ngài danh hiệu "Người công chính giữa các quốc gia".

Để kỷ niệm việc phong chân phước cho ĐHY Hossu, như một phần của một năm rộng lớn hơn dành riêng cho Đức Hồng Y Iuliu Hossu do Quốc hội Lỗ Ma Ni tổ chức, hai sự kiện riêng biệt đã được tổ chức tại Rome vào ngày 1-2 tháng 6 để tôn vinh Chân phước Hossu, cụ thể là những nỗ lực của ngài trong việc giúp đỡ người Do Thái từ Transylvania trong cuộc diệt chủng Holocaust.

Vào Chúa Nhật, ngày 1 tháng 6, Thánh lễ được cử hành bằng tiếng Lỗ Ma Ni tại Bàn thờ Ngai tòa trong Vương cung thánh đường Thánh Phêrô do Đức Giám Mục Claudiu-Lucian Pop, giám mục Công Giáo Hy Lạp của Cluj-Gherla, cùng với Đức Hồng Y người Ý Claudio Gugerotti, tổng trưởng Bộ các Giáo hội Đông phương của Vatican, và Đức Tổng Giám Mục Giampiero Gloder, sứ thần Tòa thánh Vatican tại Lỗ Ma Ni và Moldova.

Cuộc cử hành ngày 2 tháng 6 để tỏ lòng tôn kính Chân Phước Hossu có sự tham dự của Đức Giáo Hoàng Leo XIV, cũng như nhiều đại diện chính trị và tôn giáo khác, và đặc biệt nhấn mạnh đến những nỗ lực của ngài cho cộng đồng Do Thái.

Ngoài Đức Giáo Hoàng Leo, một bài phát biểu cũng được Silviu Vexler, một chính trị gia người Lỗ Ma Ni và là chủ tịch của Liên đoàn các Cộng đồng Do Thái tại Lỗ Ma Ni, và một thông điệp được đọc to thay mặt cho Đức Hồng Y Lucian Muresan, tổng giám mục chính của Giáo Hội Công Giáo Hy Lạp tại Lỗ Ma Ni.

Buổi lễ hôm thứ Hai diễn ra trong bối cảnh cộng đồng quốc tế lên án mạnh mẽ cuộc tấn công quân sự mới của Israel vào Gaza khiến hàng nghìn người thiệt mạng và phải di dời, và sau nhiều lời kêu gọi của Đức Giáo Hoàng cho hòa bình tại Dải Gaza đang bị chiến tranh tàn phá.

Trong bài phát biểu hôm thứ Hai, Đức Giáo Hoàng Leo XIV đã gọi Chân phước Hossu là "biểu tượng của tình anh em vượt qua mọi ranh giới sắc tộc và tôn giáo".

Ngài ca ngợi việc dấn thân "dũng cảm" của Chân phước Hossu trong việc hỗ trợ và cứu người Do Thái khỏi Transylvania trong giai đoạn 1940-1944 khi Đức Quốc xã trục xuất họ đến các trại tập trung.

"Với nguy cơ rất lớn đối với bản thân và Giáo Hội Công Giáo Hy Lạp, Chân phước Hossu đã thực hiện nhiều hoạt động rộng rãi cho người Do Thái nhằm ngăn chặn việc trục xuất họ", Đức Giáo Hoàng cho biết.

Ngài nói rằng Chân phước Hossu là một mục tử đầy ấn tượng, người đã mang lại hy vọng cho vô số người với tư cách là "một người có đức tin, người biết rằng cánh cổng của cái ác sẽ không thắng được công việc của Thiên Chúa".

“Cuộc đời của ngài là một chứng tá đức tin sống trọn vẹn, trong lời cầu nguyện và lòng tận tụy với người khác”, Đức Leo nói, gọi Chân phước Hossu là “một người đối thoại và là một nhà tiên tri của hy vọng”.

Nhắc đến một cụm từ mà Chân phước Hossu cho thấy rằng nỗi đau khổ mà họ phải chịu đựng vào thời điểm đó được Chúa cho phép như một phương tiện để tha thứ và cầu nguyện cho sự hoán cải của tất cả mọi người, Đức Giáo Hoàng Leo nói rằng đây là tinh thần đặc trưng của các vị tử đạo.

Những lời này, ngài nói, minh họa cho “một đức tin không lay chuyển vào Thiên Chúa, không có lòng hận thù và kết hợp với tinh thần thương xót biến đau khổ thành tình yêu dành cho kẻ ngược đãi mình”.

“Ngay cả bây giờ, những lời đó vẫn là lời mời gọi mang tính tiên tri để vượt qua lòng hận thù thông qua sự tha thứ và sống đức tin của mình với phẩm giá và lòng can đảm”, Đức Leo nói, “Giáo hội gần gũi với những đau khổ của người Do Thái, lên đến đỉnh điểm là thảm kịch Holocaust. Giáo hội hiểu rõ nỗi đau, sự thiệt thòi và sự ngược đãi có nghĩa là gì.

Vì lý do này, ngài nói, Giáo hội cam kết "như một vấn đề lương tâm" xây dựng một xã hội tập trung vào việc tôn trọng phẩm giá con người.

Gọi hành động của Chân phước Hossu là "rất kịp thời", Đức Giáo Hoàng cho biết những gì Chân phước Hossu đã làm cho người Do Thái ở Lỗ Ma Ni, bất chấp nguy cơ mất mạng, khiến ngài trở thành "hình mẫu của sự tự do, lòng dũng cảm và lòng hào hiệp, thậm chí đến mức hy sinh cao cả".

Đức Leo bày tỏ hy vọng rằng tấm gương của Chân phước Hossu, xuất hiện nhiều năm trước Tuyên bố Nostra Aetate năm 1965 của Công đồng Vatican II định nghĩa lại mối quan hệ của Giáo hội với cộng đồng Do Thái, và kỷ niệm 60 năm sẽ diễn ra vào tháng 10, "sẽ đóng vai trò như ngọn hải đăng cho thế giới ngày nay".

Trong một câu có lẽ mang ý nghĩa kép, Đức Leo kết thúc bài phát biểu của ngài bằng câu nói, "Chúng ta hãy nói 'Không!' với bạo lực dưới mọi hình thức, và thậm chí còn hơn thế nữa khi nó nhắm vào những người không có khả năng tự vệ và dễ bị tổn thương, như trẻ em và gia đình".

Mặc dù chắc chắn có thể áp dụng cho hành động của Chân phước Hossu và bối cảnh trong đó ngài đã bị tử vì đạo, nhưng câu nói này cũng có khả năng ám chỉ đến Gaza, nơi có hơn 54,000 người đã thiệt mạng do hoạt động quân sự của Israel, được một số người gọi là diệt chủng và khiến hàng triệu người phải di dời trong bối cảnh nỗ lực giải cứu con tin và lật đổ nhóm chiến binh Hamas khỏi quyền lực.

Nhiều người thân cận với Đức Leo XIV mô tả ngài là người cân bằng và sâu sắc, nghĩa là những điều ngài nói đều được suy nghĩ kỹ trước khi nói.

Vào hôm thứ Hai, có khả năng ngài đã cố gắng hết sức để hàn gắn rạn nứt với Israel và cộng đồng Do Thái, do căng thẳng trong quan hệ trong 18 tháng qua do một số phát biểu của Đức Giáo Hoàng Phanxicô và các phụ tá hàng đầu của ngài, tuy nhiên, ngài cũng không hoàn toàn bỏ qua cho họ.