Đức Thánh Cha có một số lựa chọn, người đã cam kết sẽ chữa lành sự chia rẽ và xây dựng những cây cầu trong Giáo hội.
Đó là nhận định của Edward Pentin đăng trên National Catholic Register ngày 3 tháng 6 năm 2025.
Từ Vatican, ông cho rằng một thách thức ban đầu đáng kể đối với Đức Giáo Hoàng Leo XIV sẽ là cách ngài chọn để giải quyết những hạn chế mà Đức Giáo Hoàng Phanxicô áp đặt đối với Thánh lễ La tinh truyền thống (TLM).
Kể từ khi Đức Giáo Hoàng Phanxicô ban hành tông thư Traditionis Custodes (Người bảo vệ Truyền thống) vào tháng 7 năm 2021, quyền tự do cử hành Thánh lễ trước năm 1970 đã bị hạn chế — nghiêm ngặt trong một số trường hợp — với mục tiêu lâu dài là chỉ cho phép cử hành Thánh lễ mới.
Các Hồng Y, giám mục, linh mục và nhiều giáo dân, bao gồm cả một số người không tham dự Thánh lễ La tinh truyền thống, đã phản đối mạnh mẽ các hạn chế này, coi cuộc đàn áp là vô cảm, bất công và gây chia rẽ không cần thiết thay vì hợp nhất.
Sau tông thư Summorum Pontificum (Của các Giáo hoàng Tối cao) năm 2007 của Đức Giáo Hoàng Benedict XVI, bất cứ linh mục nào có một nhóm tín hữu ổn định gắn bó với hình thức cũ của Nghi lễ Rôma đều được tự do cử hành nghi lễ này mà không cần sự cho phép đặc biệt của giám mục. Nhưng sắc lệnh năm 2021 của Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã thay đổi hoàn toàn điều đó, bãi bỏ Summorum Pontificum, yêu cầu các linh mục phải xin phép giám mục của mình và kể từ năm 2023, bắt buộc các giám mục phải xin phép rõ ràng từ Vatican để cho phép Thánh lễ La tinh truyền thống trong giáo phận của mình.
Các điều khoản khác của Traditionis Custodes bao gồm nói chung là không cho phép cử hành Thánh lễ cũ tại các nhà thờ giáo xứ, buộc nhiều cộng đồng Thánh lễ La tinh truyền thống phải cử hành phụng vụ của họ thay vào đó tại các phòng tập thể dục và hội trường xã hội hoặc phòng họp giáo xứ. Văn bản này cũng cấm thành lập các nhóm truyền thống mới, cấm các linh mục mới được thụ phong cử hành Thánh lễ cũ mà không có sự chấp thuận của Vatican và cấm các nghi lễ thêm sức và truyền chức theo nghi lễ cũ.
Đức Giáo Hoàng Phanxicô cho biết các biện pháp này là cần thiết để thúc đẩy và bảo vệ sự hiệp nhất của Giáo hội, cho rằng sự phát triển của Thánh lễ La tinh truyền thống đang góp phần gây chia rẽ, với một số cộng đồng sử dụng nghi lễ cũ để từ chối hoặc thách thức Công đồng Vatican II và các cải cách phụng vụ của công đồng này. Ngài cho biết ngài đã đưa ra quyết định sau khi xem kết quả của một cuộc tham vấn các giám mục hoàn cầu, kết quả của cuộc tham vấn sau đó đã bị tranh cãi.
Giám mục Michael Martin của Charlotte, Bắc Carolina, đã đưa ra một số hiểu biết sâu sắc về sự phản đối đối với Thánh lễ La tinh truyền thống khi, trong một lá thư mục vụ bị rò rỉ gần đây, ngài viết về sự khó hiểu của mình khi sử dụng tiếng Latin mà ngài cho rằng khiến "rất nhiều tín hữu của chúng ta [đơn giản] bỏ đi khi họ không hiểu ngôn ngữ này".
Ngài nói thêm rằng, đối với ngài, việc đưa tiếng Latinh vào là "không nhạy cảm về mặt mục vụ" và nó dẫn đến "hai khuynh hướng không thể chấp nhận được", thứ nhất là "từ chối Novus Ordo Missae [thánh lễ mới]" và thứ hai là nó tạo ra "sự chia rẽ giữa những người có và không có: những người hiểu và những người không hiểu". Ngài nói rằng điều này nuôi dưỡng một chủ nghĩa giáo sĩ "không thể chấp nhận được", đồng thời nói thêm rằng ngài tin rằng nó cũng "làm giảm vai trò của giáo dân trong Thánh lễ".
Nhưng thay vì duy trì sự hợp nhất, nhiều người coi Traditionis Custodes như đang làm ngược lại: làm nổi bật những chia rẽ đang thịnh hành và làm sâu sắc thêm những vết thương đã tồn tại từ trước. Thực tế là các hạn chế vẫn tiếp tục được áp dụng, tại Charlotte (tờ báo của giáo phận đưa tin hôm thứ Ba rằng các hạn chế mới đã bị hoãn lại) và những nơi khác, đã thúc đẩy những lời kêu gọi Đức Leo thu hồi hoặc ít nhất là xem xét lại sắc lệnh của vị tiền nhiệm.
Cựu giám đốc giáo lý của Vatican, Đức Hồng Y Gerhard Müller, là một trong những người đầu tiên nhấn mạnh tính cấp thiết của việc giải quyết Traditionis Custodes sau cuộc bầu cử Đức Leo XIV, nói rằng sắc lệnh này "gây tổn hại" và không cần thiết cho Giáo hội và kêu gọi dỡ bỏ các hạn chế đối với Thánh lễ La tinh cũ là một trong những hành động đầu tiên của Đức Thánh Cha.
Đức Hồng Y William Goh của Singapore đã nói với tờ The New Daily Compass vào ngày 22 tháng 5 rằng ngài thấy "không có lý do gì để ngăn cản những người thích Thánh lễ Tridentine", vì họ "không làm bất cứ điều gì sai trái hoặc tội lỗi". Nếu họ từ chối những lời dạy của Công đồng Vatican II, “họ nên bị kỷ luật”, ngài nói, đồng thời nói thêm rằng ngài không nghĩ họ nên bị phân biệt đối xử.
Tổng giám mục Salvatore Cordileone của San Phanxicô đã tán thành những bình luận của vị Hồng Y này, nói rằng “việc dỡ bỏ các hạn chế đối với việc sử dụng Sách lễ năm 1962 sẽ là điều vĩ đại, chữa lành và hợp nhất”. Trong những bình luận tiếp theo gửi cho Register ngày 25 tháng 5, vị tổng giám mục này cho biết Đức Giáo Hoàng Phanxicô, các vị tiền nhiệm của ngài, và thậm chí cả Bộ Phụng tự và Kỷ luật Bí tích, nơi đã ban hành Traditionis Custodes, “tất cả đều nhấn mạnh đến sự tôn kính lớn hơn trong phụng vụ”.
“Có lẽ sự quen thuộc hơn với Thánh lễ đó có thể giúp mang lại vẻ đẹp và sự tôn kính hơn cho tất cả các nghi lễ Thánh lễ được tiến hành tại các giáo xứ của chúng ta và các cộng đồng thờ phượng khác”, Tổng giám mục Cordileone nói.
Các lựa chọn có sẵn
Vậy thì Đức Thánh Cha có những lựa chọn nào và ngài có thể thực hiện chúng như thế nào?
Khi nói chuyện với một số nhân vật hàng đầu của Giáo hội hiểu biết về vấn đề này, tất cả đều đồng ý rằng Đức Giáo Hoàng cần phải hành động thay vì để tình hình tiếp diễn như hiện tại.
Nhà văn Công Giáo và chuyên gia về phụng vụ truyền thống Peter Kwasniewski cho biết, mặc dù không tốt cho sự ổn định của Giáo hội khi "liên tục thay đổi qua lại giữa các giáo hoàng", ông tin rằng không có lựa chọn nào khác cho Đức Giáo Hoàng Leo ngoài việc "công khai đảo ngược" Traditionis Custodes.
Ông cho biết, việc làm dịu đi việc thực thi Traditionis Custodes mà không trực tiếp sửa đổi các khẳng định của nó sẽ không "làm mất đi những điều sai trái tiềm ẩn trong văn kiện đó", mà thay vào đó sẽ gửi đi một "thông điệp tinh tế rằng 'cái gì cũng được'". Ông đề xuất rằng nếu Đức Giáo Hoàng Leo muốn "giữ thể diện", ngài có thể ban hành một văn bản khác để làm rõ hoặc điều chỉnh Traditionis Custodes, trong đó ngài "về cơ bản đã trả lại cho các giám mục thẩm quyền phê chuẩn Thánh lễ La tinh truyền thống và ca ngợi những lợi ích của nó đối với các tín hữu yêu thích nó vì những lý do chính đáng".
Ông cho biết, một giải pháp thay thế khác có thể là nói rằng: "Bốn năm qua đã khiến chúng ta chú ý đến những khó khăn và gian khổ mà chính sách của vị tiền nhiệm của tôi đã gây ra, và chúng tôi cho rằng việc khôi phục lại chính sách Summorum Pontificum của Benedict XVI là điều cần thiết".
Nhà văn Công Giáo và cộng tác viên của Register, Amy Welborn đồng ý với khả năng khôi phục lại Summorum Pontificum, nói rằng mặc dù nó "không hoàn hảo", nhưng có vẻ như nó đang phát huy tác dụng. Bà cho biết, Đức Giáo Hoàng có lẽ có thể đưa ra “một tuyên bố đơn giản” rằng trong bối cảnh của thời điểm hiện tại và “hiểu được nhu cầu của thời điểm này”, Traditionis Custodes không còn hữu ích trong bối cảnh và thời điểm hiện tại nữa, và do đó, việc quay trở lại Summorum Pontificum “sẽ là khởi đầu”.
Phù hợp với trọng tâm của Đức Giáo Hoàng Leo và Giáo hội về sứ mệnh, Welborn cũng tin rằng Đức Leo có thể nhớ lại niềm tin của Đức Benedict XVI, được nêu rõ trong lá thư kèm theo Summorum Pontificum, rằng “cả hai hình thức đều có giá trị”. Ngài có thể kêu gọi “lòng bác ái sâu sắc nhất, có lẽ là lòng bác ái tự hy sinh của giáo dân và giáo sĩ khi sống điều này trong đời sống giáo hội, và bất kể hình thức nào — và bất kể nghi lễ nào, La tinh hay Đông phương — để người Công Giáo được Chúa Kitô nuôi dưỡng một cách vui vẻ trong món quà là Bí tích Thánh Thể, và được củng cố để bước ra thế giới đang rất cần tình yêu của Chúa Kitô”.
Joseph Shaw, chủ tịch của Hiệp hội Thánh lễ La tinh của Anh, người ủng hộ một "văn bản ngắn" trả lại quyền ra quyết định cho các giám mục và cho phép tất cả các linh mục cử hành Thánh lễ cũ tại tất cả các nhà thờ, cho biết một giải pháp thay thế cho việc quay lại Summorum Pontificum có thể là một cách diễn giải và áp dụng ràng buộc của Traditionis Custodes.
Ông tin rằng điều này sẽ "giảm bớt sức nóng của vấn đề" và điều chỉnh nó theo các điều kiện địa phương, mặc dù ông thừa nhận một số giám mục sẽ cảm thấy áp lực bởi một số tín hữu phải cho phép hoặc cấm nó.
Những người khác dự đoán một sự tách biệt dần dần có thể xảy ra khỏi cách đối xử của Đức Phanxicô đối với phụng vụ cũ. Stuart Chessman, một chuyên gia của Hoa Kỳ về Thánh lễ La tinh truyền thống, không dự đoán hòa bình sẽ trở lại với Giáo hội "trong bất cứ thời điểm nào sớm" nhưng tự hỏi liệu "cuộc chiến hủy diệt chống lại chủ nghĩa truyền thống" này, mà ông coi thực sự là một cuộc chiến chống lại "di sản của chính mình", có thể được "duy trì lâu dài" hay không.
Các Dấu hiệu và Cử chỉ
Các lựa chọn khác được chia sẻ với Register có thể mang lại sự hợp nhất và chữa lành những chia rẽ do Traditionis Custodes gây ra là Đức Giáo Hoàng Leo đưa ra các dấu hiệu và cử chỉ thay vì đưa ra tuyên bố hoặc ban hành các văn bản. Những điều này có thể cho thấy hoặc ám chỉ rằng ngài ủng hộ việc chấm dứt những gì nhiều người coi là "cuộc đàn áp" Thánh lễ La tinh truyền thống và thay vào đó là áp dụng thái độ hòa bình, nhấn mạnh nhu cầu tôn kính và phản đối việc làm loãng các truyền thống.
Shaw cho biết, điều này có thể bao gồm việc cho phép Thánh lễ La tinh truyền thống ở Vương cung thánh đường Thánh Phêrô hoặc ban phước lành tông đồ cho cuộc hành hương Chartres truyền thống hàng năm phổ biến ở Pháp, dự kiến diễn ra từ ngày 7 đến ngày 9 tháng 6. Trong năm thứ hai liên tiếp, cuộc hành hương được các tín hữu trẻ ưa chuộng đã tràn ngập những người tham gia và chứng kiến sự tăng trưởng theo cấp số nhân, buộc những người tổ chức phải tạm thời đình chỉ việc đăng ký. Cuộc hành hương đã phải đối diện với sự phản đối từ một số vị trong hàng giáo phẩm do sự phổ biến ngày càng tăng của nó.
Những gợi ý khác là Đức Giáo Hoàng Leo ít nhất có thể ám chỉ đến sự phản đối của ngài, hoặc thậm chí trực tiếp ngăn chặn những hạn chế bị chỉ trích nhiều của Giám mục Martin nhằm hạn chế Thánh lễ La tinh truyền thống chỉ trong một nhà nguyện dự kiến bắt đầu vào ngày 3 tháng 10.
Đức Giáo Hoàng cũng có thể chọn công bố kết quả tham vấn hoàn cầu của các giám mục dẫn đến Traditionis Custodes. Tòa thánh Vatican tuyên bố những phát hiện do Bộ Giáo lý Đức tin (CDF) khi đó thực hiện cho thấy Thánh lễ La tinh truyền thống gây chia rẽ, nhưng bằng chứng từ bên trong Bộ Giáo lý Đức tin và phân tích độc lập cho thấy kết quả không nhất quán ủng hộ câu chuyện về sự chia rẽ lan rộng.
Kwasniewski hoan nghênh khả năng công bố kết quả, nói rằng ông sẽ "vui mừng khi thấy một số 'sự minh bạch' thường được hứa hẹn nhưng hiếm khi thực hiện". Shaw thận trọng hơn, lo ngại "nó có thể khơi lại vết thương cũ".
Nhìn chung, Kwasniewski hoài nghi rằng có thể đạt được sự hợp nhất, xét đến điều được ông gọi là "mức độ căm ghét truyền thống sâu sắc" tồn tại trong "một thế hệ nhất định và một loại người cấp tiến nhất định". Điều mà ông nghĩ là có thể Đức Leo, bắt chước Thánh Augustinô, "triệu hồi nguyên tắc đa nguyên hài hòa", thấy rằng "nhiều phong tục tốt đẹp được phép phát triển, tùy theo nhu cầu khác nhau của các tín hữu".
Ông nói thêm: "Ngài có thể nói, sự hợp nhất không phải là sự nhất dạng, và do đó, không có vấn đề cố hữu nào khi có nhiều hơn một hình thức Nghi lễ Rôma, ngay cả khi đã có một nghi lễ Zaire và một Nghi lễ Ordinariate".
Nhà bình luận Công Giáo truyền thống Hoa Kỳ Michael Matt tin rằng Đức Giáo Hoàng Leo thấy rằng "thay vì là một lực lượng gây chia rẽ trong đời sống của Giáo hội, Thánh lễ La tinh đã là một chất hợp nhất mạnh mẽ". Trong các bình luận gửi đến Register ngày 1 tháng 6, Matt thừa nhận một số người Công Giáo truyền thống từ chối Công đồng Vatican II và tin rằng Thánh lễ Mới là không hợp lệ, nhưng khẳng định rằng họ "đã sống bên ngoài các cấu trúc giáo phận của Giáo hội và do đó thậm chí không có cơ hội gieo rắc bất hòa thông qua Thánh lễ La tinh".
"Tôi tin rằng, với tư cách là một linh mục truyền giáo, Đức Thánh Cha của chúng ta sẽ hiểu được nhu cầu lắng nghe những người theo chủ nghĩa truyền thống khi họ nói với ngài rằng chúng ta không từ chối Công đồng Vatican II và chúng ta không cho rằng Thánh lễ Mới là không hợp lệ", Matt, biên tập viên của tờ báo Công Giáo truyền thống The Remnant, cho biết. "Tất cả những gì chúng ta muốn là tôn thờ Chúa theo đúng quyền thừa kế phụng vụ tuyệt đẹp mà Đức Thánh Cha Benedict XVI đã đảm bảo với chúng ta là của chúng ta và không được phép tước đoạt".
Một số người đã chỉ ra những dấu hiệu cho thấy Đức Thánh Cha có thiện cảm với truyền thống: Ngài nhắc đến các Giáo phụ đầu tiên của Giáo hội, chọn danh hiệu Leo, mang lại trang phục giáo hoàng truyền thống mà Đức Phanxicô đã loại bỏ, nắm vững tiếng Latinh và đã nói về mầu nhiệm hơn là sự phô trương trong phụng vụ — sự mầu nhiệm mà trong một trong những bài phát biểu đầu tiên của ngài, ngài nói rằng "vẫn còn sống" trong các phụng vụ của các Giáo hội Đông phương. Trong một thông điệp gửi đến các giám mục Pháp để tôn vinh ba vị thánh của đất nước, ngài đã yêu cầu rằng các lễ kỷ niệm "không chỉ gợi lên nỗi nhớ về một quá khứ có vẻ như đã qua, mà chúng sẽ đánh thức hy vọng và tạo ra động lực truyền giáo mới".
Đức Giáo Hoàng Leo dường như hoàn toàn nhận thức được "các cuộc chiến phụng vụ" như một phần của sự chia rẽ và đau khổ đang thịnh hành trong Giáo hội. Vào ngày 31 tháng 5, ngài đã nói với các linh mục tại Thánh lễ thụ phong mà ngài cử hành tại Vương cung thánh đường Thánh Phêrô về nhu cầu "xây dựng lại khả tín tính của một Giáo hội đang bị tổn thương".
“Chúng ta không thể hoàn toàn lên án hoặc cấm đoán quyền hợp pháp và hình thức phụng vụ La tinh,” Đức Hồng Y Müller nói với The Associated Press vào ngày 13 tháng 5. “Theo tính cách của mình, tôi nghĩ (Đức Leo) có thể nói chuyện với mọi người và tìm ra một giải pháp rất tốt, tốt cho tất cả mọi người.”